Απονομή ψαλτικού οφφικίου στον κ. Παναγιώτη Τζανάκο

Εχθές, Κυριακή 11 Σεπτεμβρίου 2022, σε μια συγκινητική τελετή αμέσως μετά την Θεία Λειτουργία στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό, έλαβε χώρα στην Αίθουσα της Παναγίας των Πατριαρχείων, η χειροθεσία του Α΄ Διαχειριστή του Ο.Φ.Ε.Λ.Π. κ. Παναγιώτη Τζανάκου, σε Άρχοντα Μαΐστορα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας.

Μια μακρά ψαλτική πορεία πενήντα ετών, προσηλωμένη σταθερά στην μακραίωνη εκκλησιαστική μουσική παράδοση και το Πατριαρχικό ύφος, στέφθηκε με το οφφίκιο του Άρχοντος Μαΐστορος που απένειμε ο Παναγιώτατος Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος στον κ. Τζανάκο.

                                

Η πραγματικά τεράστια προσφορά του στην διάδοση και επ’ αναλογίω χρήση του πρωτότυπου έργου του μέγιστου των διδασκάλων μετά την Άλωση Λακεδαιμόνιου Πέτρου του Λαμπαδαρίου αλλά και των άλλων κλασσικών μελοποιών, το σεμνό και παραδοσιακό ψαλτικό του ύφος, η πηγαία αρχοντιά και το ευγενές του χαρακτήρα δεν πέρασαν απαρατήρητα από τον Παναγιώτατο, που βρήκε στο πρόσωπο του κυρ Παναγιώτη έναν πολύτιμο συνεργάτη στα αναλόγια της Πόλης αλλά και έναν γνήσιο εκφραστή της πατριαρχικής μουσικής παράδοσης.

Εκφράζοντας τα συναισθήματα και τις σκέψεις των διαχειριστών της πολυπληθούς κοινότητας του Ο.Φ.Ε.Λ.Π. αλλά και όλων όσων γνωρίζουν προσωπικά ή διαδικτυακά τον κυρ Παναγιώτη, αναφωνώ το ΑΞΙΟΣ!

Το πάντοτε φιλόξενο αναλόγιό του, ο αυθορμητισμός να μεταδίδει τις ψαλτικές του γνώσεις και εμπειρίες, η προσφορά χωρίς κρατούμενα του πολύτιμου ψαλτικού του αρχείου, είναι μερικά μόνο από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του που γνωρίζουν πολύ καλά οι παροικούντες τα αναλόγια της ορθόδοξης εκκλησίας μας στα γύρω του Αιγαίου χώματα. 

Κι αν για τους περισσότερους ο κυρ Παναγιώτης είναι ένας γνήσιος ερμηνευτής κλασσικών μελοποιήσεων αλλά και φιλόξενος Πρωτοψάλτης, για εμένα (κι εδώ νομίζω επιτρέπεται ο προσωπικός τόνος) είναι επίσης ο καλοπροαίρετος δάσκαλος που δίπλα του κολύμπησα σε ένα πέλαγος ψαλτικών εμπειριών για τις οποίες του είμαι ευγνώμων. Συνοδοιπόρος και υποστηρικτής της ψαλτικής και προσωπικής του ζωής τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, αποτελεί ιδιαίτερη χαρά και δίκαιη υπερηφάνεια να βλέπω να ανέρχεται ο φίλος και δάσκαλός μου (σε αυτόν άλλωστε αφιέρωσα την μυθιστορηματική βιογραφία του Πέτρου του Πελοποννησίου) στο ύψιστο αυτό αξίωμα μετά την πολύχρονη και επίμονη προσπάθειά του για την διατήρηση και συνέχιση της γνήσιας εκκλησιαστικής μουσικής μας παράδοσης.

Είχα την ευλογία να παρευρίσκομαι στις συγκινητικές στιγμές της απονομής του οφφικίου, να βεβαιώσω ιδίοις όμμασι την εκτίμηση που τρέφει στο πρόσωπό του το Πατριαρχικό περιβάλλον και να συμμετέχω με πολύ χαρά σε μια ιδιαίτερη και μοναδική στιγμή της ζωής του. Το αριστοκρατικό φαναριώτικο κλίμα απέπνεε μια σπάνια άνεση και αμεσότητα, ενώ η διδακτική και σεμνή παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη επιβεβαίωνε πως το ταπεινό αλλά ένδοξο Φανάρι μπορεί και θα συνεχίσει να διαδραματίζει τον ιστορικό και εκκλησιαστικό ρόλο που τάχθηκε να υπηρετεί με πολύ κόπο και θυσίες.  

Στο πρόσωπό του, και για αυτό είμαι βέβαιος, ο Οικουμενικός θρόνος βρήκε έναν Πρωτοψάλτη που θα τιμήσει στο ακέραιο το οφφίκιο που του απένειμε και θα συνεχίσει με την ίδια επιμονή και απλότητα το έργο του. Συμμερίζομαι απόλυτα τη γνώμη του φέρελπι διαδόχου του στο πρώτο αναλόγιο του Μητροπολιτικού Ναού της Σπάρτης κ. Παναγιώτη Χρόνη, πως είναι ιδιαίτερη τιμή για τη λακωνική γη αλλά και για τη Μητρόπολη Μονεμβασίας και Σπάρτης -στην οποία διακόνησε επί δεκατρία έτη (1.1.2004-31.7.2017)- η ανάδειξή του στον βαθμό του Άρχοντος της Μεγάλης Εκκλησίας. Άλλωστε, κατά την διάρκεια της επιτυχημένης παρουσίας του στη Μητρόπολη Μονεμβασίας και Σπάρτης, απολάμβανε της τιμής και της εκτίμησης του οικείου Μητροπολίτη κ.κ. Ευσταθίου ο οποίος αφενός, τοποθέτησε με προσωπικές του ενέργειες τον κ. Παναγιώτη Πρωτοψάλτη της Μητρόπολης και αφετέρου -προφητικά όπως αποδείχθηκε- τον προσφωνούσε ήδη από τα πρώτα χρόνια της συνεργασίας τους "άρχοντα"!

Εις ανάμνηση της χειροθεσίας, παραθέτουμε πλούσιο φωτογραφικό υλικό από την χθεσινή ημέρα και ευχόμαστε στον νέο Άρχοντα Μαΐστορα της Μεγάλης του Χριστού  Εκκλησίας να είναι πάντα υγιής και ΆΞΙΟΣ!

Ευάγγελος Θεοδώρου

Δοξολογία (αργή-ανέκδοτη) Γεωργίου Ραιδεστηνού Β'-Ηχος βαρύς εκ του ΓΑ-[ψάλλει ο ΑΠτΜΕ Παναγιώτης Νεοχωρίτης]

Στην περιφέρεια Υψωμαθείων-Κοντοσκαλίου & Βλάγκας -μιάς εκ των αρχαιοτέρων και πλέον ιστορικών περιφερειών της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κων/λεως- υπάρχουν και λειτουργούνται δώδεκα (12) ναοί και περί τα επτά (7) αγιάσματα. Σε όλους αυτούς τους ναούς, υπηρέτησαν κατά καιρούς σπουδαίοι και πασίγνωστοι μελοποιοί και Ψάλτες. Από πενταετίας περίπου, με συνεχή μέριμνα του Αρχιερατικού επόπτη της περιφέρειας Μητροπολίτου Σηλυβρίας κ.Μαξίμου, έχει ξεκινήσει ένα μεγάλο πρόγραμμα ανακαίνισης και αποκατάστασης όλων αυτών των ναών και αγιασμάτων. Και αυτό επειδή όλοι σχεδόν οι ναοί της περιφέρειας υπέστησαν μεγάλες καταστροφές κατά τα τραγικά γεγονότα του Σ/μβρίου του 1955. Εικόνες συντηρούνται, τέμπλα αποκαθίστανται, αγιάσματα επαναφέρονται στην αρχική τους μορφή και συλλέγονται κειμήλια και βιβλία. 

Σε έναν από τους ναούς, την Παναγία έξι μαρμάρων, η οποία είχε κατακαεί σχεδόν ολοκληρωτικά, κατά τον καθαρισμό του γυναικωνίτη, βρέθηκαν το 2018, μεταξύ πολλών άλλων και διάφορα μουσικά βιβλία. Ο εφημέριος του ναού μου τα παρέδωσε για να τα καταγράψω. Είχα κάνει μία σχετική αναφορά σε ανάρτηση στο προσωπικό μου ιστολόγιο, όπου αναφέρω και γιά τον ναό και για τα ανευρεθέντα μουσικά βιβλία  Ε Δ Ω .

Οπως λοιπόν ανέφερα και τότε, μέσα σε ένα από αυτά τα παλαιά μισοκαμένα μουσικά βιβλία, την ΜΟΥΣΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΑ, εκδ.1848 του Θ.πΠ.Φωκαέως, στις τελευταίες σελίδες, βρήκα μία Δοξολογία, γραμμένη με το χέρι, με επιγραφή <<Δοξολογία ήχος βαρύς εκ του ΓΑ-Γεωργίου Ρεδαιστεινού Β'>>. Την σιγοέψαλλα και αμέσως αντιλήφθηκα πως επρόκειτο για μία σπουδαία και πρωτότυπη σύνθεση, μέσα σε απόλυτα κλασσικές γραμμές και θέσεις του εν λόγω ήχου. Στο τέλος υπήρχε υπογραφή  <<Εν Κων/πόλει τη 18η Φεβρουαρίου έτος 1880>>. Από ότι θυμόμουν και από μία σχετική πρόχειρη έρευνα που έκανα, αργή Δοξολογία σε βαρύ εκ του ΓΑ δεν υπάρχει από παλαιό συνθέτη σε κάποιο κλασικό μουσικό βιβλίο. Επίσης από χειρόγραφα του Ραιδεστηνού που είχα δεί, αλλά και από σύγκριση που έκανε ειδικός, με σχεδόν απόλυτη βεβαιότητα προκύπτει ότι τα γράμματα της υπογραφής είναι του ίδιου του Ραιδεστηνού. Το βιβλίο είχε αλλάξει πολλούς κατόχους από το 1850 και μετά. 

Μετά από όλα αυτά σκέφθηκα -και αφού έλαβα την έγκριση του Αρχιερατικού επόπτη- αφενός να κοινοποιήσω αυτό το σπουδαίο μουσικό εύρημα εις "κοινήν ωφέλειαν" και αφετέρου να ζητήσω από τον σημερινό Πρωτοψάλτη της Μεγάλης Εκκλησίας κ.Παναγιώτη Νεοχωρίτη, αν ήθελε να ψάλλει πρώτος αυτήν την σπουδαία μουσική σύνθεση γιά εκπαιδευτικούς λόγους. Δέχθηκε και μάλιστα ανέφερε χαρακτηριστικά ότι αυτή η Δοξολογία μπορεί να ψαλεί κάλλιστα και στον ΠΠΝ. 

Ετσι με ιδιαίτερη χαρά την παρουσιάζω σήμερα, με καθυστέρηση δύο περίπου ετών λόγω της πανδημίας, και σε μουσικό κείμενο, καθαρογραμμένη από τον συνδιαχειριστή του ΟΦΕΛΠ κ.Χρ.Τσακίρογλου και ηχητικά, όπως την έψαλλε ο Αρχων Πρωτοψάλτης, τον οποίο ευχαριστώ εκ βαθέων. Το μουσικό κείμενο βρίσκεται  Ε Δ Ω. Να σημειώσω ότι η ηχογράφηση έγινε στον ιερό ναό Αγ.Θεοδώρων Βλάγκας, από τον μουσικό και Ψάλτη στο Νιχώρι Νίκο Παπαγεωργίου, τον οποίο ευχαριστώ πολύ. Σας χαιρετώ ευχόμενος Καλό Τριώδιο. 

Παναγιώτης Τζανάκος (α) διαχειριστής ΟΦΕΛΠ.

O Λαμπαδάριος Πέτρος στο Βατοπαίδι

          Μπήκα στην αίθουσα, ψηλά στην ανατολική πτέρυγα της Μονής, την ώρα που σκοτείνιαζε. Πρόσωπα φωτεινά, μουστάκια και γενειάδες χαμογελαστές, φωνές χαρούμενες, αδελφότητα που γιορτάζει την καλογερική της. Έμοιαζαν να «συνδέονται μεταξύ τους μὲ ἀδιάρρηκτο δεσμὸ ἀγάπης, χωρὶς ἡ μεγάλη αὐτὴ ἀγάπη -πράγμα πολὺ θαυμαστό- νὰ ἔχη δημιουργήσει μεταξύ τους παρρησία ἢ ἀργολογία»[1]. Καθίσαμε ένα κύκλο όλοι μαζί -παπάδες, διάκοι, μοναχοί κι ο προσκυνητής-  συζητώντας για τον Πελοποννήσιο, σαν αδέρφια που μιλούσαν για στενό συγγενή τους που κοιμήθηκε στην αγκαλιά του Κυρίου πριν λίγο καιρό. «Κι αυτή η έμπνευση!» σχολίασε ένας αδελφός. «Μεγάλο πράγμα να έχεις για τόσα χρόνια έμπνευση, να μπορείς συνεχώς να γράφεις!». Κι είχε δίκιο. Μεγάλο πράγμα η έμπνευση. Ακόμα μεγαλύτερο η διάρκειά της. Για τον Πέτρο όμως δεν φαντάζει παράδοξο. Στον άνθρωπο που άκουσε τη φωνή Του Θεού, σημειώθηκε μια για πάντα στο νου του η ηχώ Της, πηγή αέναης έμπνευσης για τον μέγα μύστη των μουσικών μυστηρίων του Θεού.

          Βρήκα τους πολυπληθείς ψάλτες της αδελφότητας να έχουν ανοιχτεί για τα καλά στο πέλαγος της ιερής τέχνης. Με θεμέλιο τον Πέτρο -όπου άλλωστε επάνω του οικοδόμησε ο Θεός την τέχνη όπως έχει γραφτεί[2]- και τους άλλους κλασικούς, αναζητούν τη δική τους ταυτότητα στην μακραίωνη και ζώσα αγιορείτικη παράδοση. Αυτήκοοι των παλαιότερων πατέρων του Όρους και με την γνώση που προσφέρει  η εποχή μας, τριγυρίζουν στον μουσικό λειμώνα σαν τα παιδιά που κορφολογούν με χαρά κάθε όμορφο ανθό που βρίσκουνε στο διάβα τους.

Στην πρόβα -που γίνεται δυό φορές την εβδομάδα- έψαλλαν κρατήματα αγιορειτών συνθετών. Φωνές ήρεμες, άκουσμα συμπαγές, ψάλσιμο προσεκτικό. Κάθε τόσο ο δάσκαλος επισημαίνει τα λεπτά σημεία, εξηγεί τον τρόπο, παρουσιάζει τις μουσικές φράσεις, ελέγχει το ρυθμό να μένει σταθερός. Θυμήθηκα τότε έναν ψάλτη που μου είπε κάποτε, πως το ψαλλόμενο -ανεξαρτήτως ταχύτητας- πρέπει να μπορεί να περπατιέται κατά πως ο χορευτής σέρνει τα βήματά του ακολουθώντας τον οργανοπαίχτη.

Ιδιαίτερο πράγμα ο ρυθμός εδώ στο Άγιον Όρος. Ίσως να φταίει ο παφλασμός τον κυμάτων που ακούγεται ολημερίς να αγκαλιάζει ολόγυρα τον Άθωνα. Δεν ξέρω πώς να το εξηγήσω, άλλα ο ρυθμός και σίγουρα το λύγισμα της φωνής, έχουν κάτι από θάλασσα. Ένας λεπτολόγος των ήχων θα ταύτιζε σχετικά εύκολα το καλογερικό λύγισμα με εκείνο κάποιου παλαιού τραγουδιστή στην άλλη άκρη του πελάγους. Φταίει φαίνεται που είναι το Αιγαίο μια χούφτα θάλασσα, ικανή να μπαρκάρει σε ένα καράβι όλους τους ταξιδευτές που το διαπλέουν.         

          Κυριακή πρωί και όλα είναι αναστάσιμα· σε ήχο Τέταρτο. Θυμάμαι μια τέτοια μέρα στο άλλο Άγιον Όρος, το Θεοβάδιστο του Σινά, όταν πάλι ο ήχος ήταν Τέταρτος και ο Πέτρος είχε ταξιδέψει μέχρι εκεί. Ποιος ξέρει; Ίσως ο Άγια της παπαδικής να ταιριάζει καλύτερα σε τόπους αγίους. Τον πρώτο λόγο έχει σήμερα ο Χορός που στέκεται γύρω από το αριστερό αναλόγιο. Το απόγευμα θα πάρει τη σκυτάλη ο δεξιός και μαζί θα αλλάξουν κι οι χοράρχες. Αυτό γίνεται κάθε μέρα· όποια γιορτή κι είναι· ολοχρονίς. Στο Όρος ο μουσικός δεν εκπαιδεύεται για να γίνει πρωτοψάλτης, αλλά πρωταθλητής στην ταπείνωση και στην υπακοή όπως τονίζει συνεχώς ο Ηγούμενος αναφερόμενος στο παράδειγμα και τη διδαχή του πνευματικού τους παππού, Οσίου Ιωσήφ του Ησυχαστή. Άλλες προτεραιότητες.

Μέχρι τα μισά της Λειτουργίας, μας πήγαν ακούσματα αγιορείτικα, ταιριαστά απόλυτα στο χώρο και το χρόνο του Όρους. Από τον «Τρισάγιο ὕμνο» κι ύστερα, την σκυτάλη πήρε ο διδάσκαλος Πέτρος και η παράδοση της Μεγάλης Εκκλησίας. Οι δυό αυτοί τόποι είναι συνδεδεμένοι μουσικά από την εποχή που ο περιώνυμος Πρωτοψάλτης της Μεγάλης Εκκλησίας των αρχών του 18^ου αιώνα Παναγιώτης Χαλάτζογλου, ήρθε στην Μεγίστη Λαύρα του Βατοπαιδίου για να μυηθεί στα μυστικά της τέχνης από τον ονομαστό μουσικό Δαμιανό, που ήταν δάσκαλος και του Γλυκή Πέτρου του Μπερεκέτη. Ο σύνδεσμος αυτός, με την αντίθετη κατεύθυνση, κρατήθηκε και τον επόμενο αιώνα, όταν ο Ματθαίος Βατοπαιδινός ως θιασώτης του Πέτρου Βυζαντίου μετέφερε την Κωνσταντινουπολίτικη παράδοση στο Όρος.   

          Ένα περίτεχνο και συνάμα σεμνό απήχημα έδωσε το σύνθημα και η εμμελής προσμονή του Βασιλέα των όλων ξεκίνησε. Στο «πᾶσαν νυν» κατάλαβα γιατί ο Πέτρος είναι συνθέτης των «μέσα». Γιατί με τρόπο απλό, που μόνο οι μυημένοι μπορούν να κατορθώσουν, πραγματώνει ένηχα την πλήρη αποταγή από κάθε γήινη έννοια την ώρα ετούτη της Μεγάλης Εισόδου. Το άρωμα του θυμιάματος, το φυσικό φως της ημέρας που ξημερώνει, οι ολοζώντανοι άγιοι στους τοίχους, το λουλουδάκι που ο ζωγράφος φαντάστηκε κόκκινο και μπλε συνάμα, τα περίτεχνα μαρμαροθετήματα, τα πεποικιλμένα κεντητά, τα στίλβοντα αργυρά και τα χρυσά, όλα προσθέτουν στην αποταγή κάθε εφήμερου, όλα υπομνηματίζουν τα μεγάλα και καίρια, όλα εναποθέτουν τον άνθρωπο στην αγκαλιά της Παραμυθίας Θεοτόκου που γονατιστοί παρακαλέσαμε νωρίτερα να γιατρεύσει τον λοιμό. Τώρα πια δεν έχει γυρισμό. Λειτουργικά λιτά της Πατριαρχικής παραδόσεως, ένα «Ἄξιόν ἐστιν» ταιριαστό στην περίσταση κι ύστερα ξανά ο διδάσκαλος στο «Αἰνεῖτε» μέχρι να βγουν οι διάκοι για να καλέσουν με αγάπη τους πιστούς να προσέλθουν. Το Δώρο προσφέρθηκε από τους ιερείς, το αντίδωρο μοιράστηκε στο τέλος κι αμέσως η «Εὐχαριστία», που στον κόσμο έξω πολλές φορές ξεχνάμε να εκφράσουμε. Αγένεια μεγάλη.

          Αποχωρήσαμε εν πομπή για να κατευθυνθούμε στην τράπεζα όπου ο μάγειρας ανέλαβε να μαγέψει τον ουρανίσκο, που μετά τόσες ώρες ζητούσε το μερίδιό του στη χαρά. Κάπου εκεί δίπλα, είμαι σίγουρος, παρακάθισε και ο Πέτρος μαζί με τους παλαιούς ψάλτες της Μονής να φάει και να πιεί το εύγευστο αγιορείτικο γέννημα της αμπέλου. Φαντασία μου; Ίσως. Μα ξέρουμε πως όσοι αναπαύτηκαν εν Κυρίω, σε χώρα ζώντων αναπαύτηκαν. Γιατί να εξαιρείται ο διδάσκαλος;

Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου, 6 Σεπτεμβρίου 2021

Ευάγγελος Θεοδώρου

 

Υ.Γ. 1: Στο Άγιο Όρος κρατιέται ακόμα ζωντανή η Ψαλτική Τέχνη και το Τυπικό στην ολότητά του. Στον κόσμο (σχεδόν παντού), δυστυχώς, τα πάντα εξαρτώνται από το ρολόι, την αντιπαλότητα ιερουργούντων – ψαλτών και την διάθεση αυτοπροβολής μας. Ο Άθωνας, μοιάζει για ακόμα μια φορά ως ελπίδα για το Λειτουργιολογικό και Ψαλτικό μέλλον της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας.

Υ.Γ. 2: Σε μια από τις Λειτουργίες που τελούνται καθημερινώς στα παρεκκλήσια της Μονής, άκουσα έναν νεαρό μοναχό να ψάλλει υπέροχα «Χερουβικό» του Πέτρου και «Ἄξιόν ἐστιν» του Γρηγορίου. Ψάλσιμο γεμάτο ποικίλματα ανεπιτήδευτα, κάλλει έντεχνο. Και βεβαιώθηκα, για μιαν ακόμα φορά, πως οι κλασσικοί μελοποιοί συνέθεσαν έργα για όλους. Μελοποιήσεις που ο καθένας μπορεί να βάλει την ψυχή του και να φανερωθεί ως συν-δημιουργός.

Υ.Γ. 3: Η ζωντανή ηχογράφηση που επισυνάπτεται, έχει και ιστορικό ενδιαφέρον καθώς είναι η πρώτη φορά που ο Ηγούμενος της Μονής, Γέροντας Εφραίμ, λειτούργησε μετά από την πολύμηνη περιπέτεια της υγείας του.

Μέρος 1: Από «Εὐλογημένη» έως «Ἀπολυτίκια».

Μέρος 2: «Τρισάγιος Ὑμνος»

Μέρος 3: «Προκείμενο Ἀποστόλου» έως «Κατηχούμενα»

Μέρος 4: «Χερουβικός Ὑμνος»

Μέρος 5: «Πληρωτικά» έως «Σε υμνούμεν»

Μέρος 6: «Ἄξιόν ἐστιν» έως «εἷς ἅγιος»

Μέρος 7: «Κοινωνικὸ» έως «Δι’ εὐχῶν»

Υ.Γ. 4: Μια σκέψη ακόμα, εκτός θέματος μα εντός της ζωής. Ένας από τους εμπειρότερους της Μονής, μια αξέχαστη βραδιά εμπρός στην αχειροποίητη εικόνα της Παναγίας της Παραμυθίας, μου μετέφερε με λόγια απλά την πρόταση/πρόσκληση του Αγίου Όρους για την έξοδο από το τέλμα στο οποίο έχουμε βρεθεί: Μετάνοια.

---

[1] Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης, τῆς Κλίμακος: Κλῖμαξ, Λόγος 4, περὶ Ὑπακοῆς

[2] Πέτρος ο Πελοποννήσιος, μυθιστορηματική βιογραφία, κεφ. Ανάβαση σ. 107

Αναστασιματάριον Πέτρου. Νέα έκδοση.

 Ελαβα ως ευγενική προσφορά, νεοεκδοθέν Αναστασιματάριο του Διδασκάλου Πέτρου Πελοποννησίου, το οποίον κυκλοφόρησε προσφάτως (Ν/μβριο 2020) και πωλείται στα διάφορα ειδικά εκκλησιαστικά βιβλιοπωλεία. Επιμελητής της εκδόσεως είναι ο Πρωτοψάλτης κ.Μιχ.Μαμάης, ο οποίος παλαιότερα είχε αποδεχθεί την πρότασή μου και είχε ερμηνεύσει διάφορα μέλη του Πέτρου γιά τον ΟΦΕΛΠ.

Γενικά πάντα είμαι επιφυλακτικός ως προς τις κατά καιρούς επανεκδόσεις κλασικών βιβλίων. Και αυτό επειδή τις περισσότερες φορές οι επιμελητές των εκδόσεων, δεν περιορίζονται στην ακριβή ανατύπωση, αλλά επεμβαίνουν στην πρωτότυπη έκδοση, είτε εισάγοντας θέσεις μη υπάρχουσες στο μουσικό κείμενο, είτε προβαίνοντας σε κατ' αυτούς "διορθώσεις", είτε θέτοντας ισοκρατήματα κάτι που είναι επέμβαση και μάλιστα άκριτη.

Ομως η συγκεκριμένη νέα έκδοση Αναστασιματαρίου του Πέτρου, με εξέπληξε λίαν ευχάριστα. Κατ' αρχήν ουδεμία επέμβαση έχει γίνει στις πρωτότυπες αρχικές μελοποιήσεις. Το βιβλίο είναι πολύ προσεγμένο ως προς την καλαισθησία, στοιχειοθεσία, γραμματοσειρά και άλλα στοιχεία, κάτι το οποίο το καθίστά και πολύ εύχρηστο σε όποιον αποφασίσει να το χρησιμοποιεί στο αναλόγιό του. Πέραν αυτών των περί την καλαισθησία δεδομένων, το εν λόγω Αναστασιματάριο περιέχει όλα όσα μελοποίησε ο Πέτρος και εξήγησαν οι εξηγητές. Δηλαδή και το εκδοθέν πρώτον το 1820 και το σύντομο εξηγηθέν από τον Γρηγόριο. Η δε σειρά των στιχηραρικών και των σύντομων μελών, είναι αρκούντως εξυπηρετική γιά το αναλόγιο. Δεν θα επεκταθώ περισσότερο. Οποιος προμηθευθεί -και το προτρέπω σε όλους- το βιβλίο, θα αντιληφθεί αμέσως με πόσο σεβασμό και προσοχή ο εκδότης, επιμελήθηκε την έκδοση. Χρησιμότατος και λίαν κατατοπιστικός είναι και ο πρόλογος, περί των διαφόρων εκδοθέντων Αναστασιματαρίων, από τον οφικκιάλιο της Μ.Ε. κ.Γεώργιο Χατζηθεοδώρου. Τέλος θέλω θερμά να ευχαριστήσω τον επιμελητή εκδόσεως, αγαπητό Πρωτοψάλτη κ. Μιχάλη Μαμάη και γιά τα καλά του λόγια προς το πρόσωπό μου.  

Παναγιώτης Τζανάκος (α) Δ/στής ΟΦΕΛΠ.   

Η εξαρχία του Λαμπαδαρίου Πέτρου

    Με ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση, κοινοποιούμε τη δημοσίευση του μέλους και φίλου κ. Βαχαβιώλου Δημήτρη στο τρέχον τεύχος του περιοδικού "Θεολογία" (Τόμος 91ος, Τεῦχος 2ον, 'Απρίλιος - 'Ιούνιος 2020), με τίτλο "Πατριαρχικοὶ ὀφφικιάλιοι καὶ σταυροπηγιακὰ μοναστήρια σὲ σχέση ἀλληλεξάρτησης: Ὁ Πέτρος ὁ Πελοποννήσιος (ca 1730-1778) καὶ τὸ σταυροπηγιακὸ μονύδριο τοῦ Τιμίου Προδρόμου στὴν Τρύπη Λακωνίας".

    Η δημοσίευση, που αφορά κοπιώδη και διεξοδική έρευνα του υπογράφοντος, φέρνει στο φως την εξαρχία του διδασκάλου Πέτρου του Πελοποννησίου στο μονύδριο (σώζεται μόνο το καθολικό σήμερα) του Τιμίου Προδρόμου που βρίσκεται στο χωριό Τρύπη της Λακεδαίμονος.

    Η ανεξάρτητη αυτή εργασία, εντάσσεται στο πλαίσιο των σκοπών και των επιδιώξεων του Ο.Φ.Ε.Λ.Π., που στόχο έχει την πλατύτερη μελέτη και γνώση του έργου και της δράσης του διδασκάλου Πέτρου. 

    Η αφορμή για την ενασχόληση του κ. Βαχαβιώλου με το συγκεκριμένο θέμα, δόθηκε κατόπιν παρακλήσεως του κ. Ευάγγελου Θεοδώρου ώστε η συγγραφή του βιβλίου του "Πέτρος ο Πελοποννήσιος, μυθιστορηματική βιογραφία" να τύχει στέρεης ιστορικής εξασφάλισης. (βλ. φωτογραφίες από την παρουσίαση του βιβλίου στη Σπάρτη Λακωνίας στις 17.2.2019, όπου ο κύριος Βαχαβιώλος ανακοινώνει στο πολυπληθές ακροατήριο τα σχετικά ευρήματα). Να σημειωθεί εδώ, πως καθοριστικής σημασίας υπήρξε η συμβολή του Α' διαχειριστή του Ο.Φ.Ε.Λ.Π. κ. Τζανάκου Παναγιώτη, που εξασφάλισε το πολύτιμο έγγραφο για την κριτική δημοσίευση. 

                                     

    Μεταξύ άλλων σημαντικών στοιχείων που έρχονται στο φως, να σημειώσουμε εδώ μονάχα πως η δημοσίευση αυτή αποτελεί την πρώτη και σύγχρονη της εποχής του Πέτρου (με τα στοιχεία που προσκομίζει) απόδειξη, για την ιδιαίτερη και στενή σχέση του διδασκάλου με την Λακεδαίμονα. 

    Το αρχείο μπορείτε να το κατεβάσετε πατώντας εδώ 

    Συγχαίρουμε τον κ. Βαχαβιώλο για την εμπεριστατωμένη έρευνα και του ευχόμαστε ολόθερμα η ακαδημαϊκή του καριέρα να συνεχιστεί με ανάλογες, ιστορικής σημασίας, δημοσιεύσεις. Άλλωστε το σεμνό και ευγενές του χαρακτήρα του, η επιστημονική του επάρκεια και η αγάπη του για τον χώρο της εκκλησίας και της τέχνης, τον έχουν καταστήσει πολύτιμο μέλος της τοπικής Λακωνικής κοινωνίας και της ακαδημαϊκής κοινότητας, και χαίρει της εκτίμησης όλων όσων τον γνωρίζουν. Ακολουθεί ένα πολύ μικρό βιογραφικό του σημείωμα. 

«Ο Δημήτριος Βαχαβιώλος είναι διδάκτορας Βυζαντινής Ιστορίας (Παν. Ιωαννίνων). Η διδακτορική του διατριβή αφορά στην ιστορία της μητροπόλεως Λακεδαιμονίας κατά τη μέση και ύστερη βυζαντινή περίοδο. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην εκκλησιαστική ιστορία και τέχνη της ΝΑ Πελοποννήσου κατά τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο, καθώς και στις εκκλησιαστικοπολιτικές και θεολογικές διεργασίες στο δύον Βυζάντιο στον απόηχο της συνόδου Φερράρας – Φλωρεντίας (1439-1453). Έχει συμμετάσχει με ανακοινώσεις σε τοπικά και διεθνή συνέδρια, ενώ εργασίες του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνικές και ξένες επιστημονικές επετηρίδες». 

Ο.Φ.Ε.Λ.Π.

Μακάριος Ανήρ-ΠΕΤΡΟΥ - [ερμηνεία: Νεκτάριος Θάνος]

Αναρτούμε ερμηνεία του πασίγνωστου ύμνου του Εσπερινού "Μακάριος Ανήρ...", εκ της αρχικής πρωτότυπης μελοποίησης του Διδασκάλου Πέτρου Πελοποννησίου. Τον ερμηνεύει ο Πρωτοψάλτης του Μητροπολιτικού Ι.Ν Πρεβέζης κ.Νεκτάριος Θάνος, τον οποίο ευχαριστούμε ιδιαιτέρως. Στο βίντεο ενδεικτικά παραθέσαμε το μουσικό κείμενο εκ του Ταμείου Ανθολογίας του Χουρμουζίου. Ο ερμηνευτής συμβουλεύτηκε και χρησιμοποίησε ακόμη δύο κλασικές πηγές που περιέχουν την μελοποίηση. Τον α' τόμο της Πανδέκτης και έναν αυτόγραφο κώδικα του Γρηγορίου Πρωτοψάλτου εκ της βιβλιοθήκης Ψάχου.

Η αρχική μελοποίηση του Πέτρου σπάνια πλέον ψάλλεται γιατί έχει -δυστυχώς κατά την γνώμη μας- παραγκωνισθεί από την διασκευή και σύντμησή που τής έκανε για άγνωστο λόγο ο Πρωτοψάλτης Μανουήλ. Περί της αρχικής σύνθεσης παραθέτουμε σε εικόνα (γιά εύκολη πρόσβαση), μία μικρή μορφολογική προσέγγιση που έγραψε ο συνδιαχειριστής του ΟΦΕΛΠ κ.Χρήστος Τσακίρογλού, τον οποίο ευχαριστούμε. 

Χαίρετε εν ειρήνη.

ΟΦΕΛΠ

Σημείωση (α) διαχειριστού ΟΦΕΛΠ Παναγιώτου Τζανάκου: Θέλω και προσωπικά να ευχαριστήσω τον αγαπητό φίλο Νεκτάριο, που πρόθυμα ανταποκρίθηκε στο αίτημά μου να ερμηνεύσει την Πέτρεια πρωτότυπη μελοποίηση του Μακάριος Ανήρ. Βρεθήκαμε και στη Κ/ποληκαι τα είπαμε εκτενώς. Ο φίλος Νεκτάριος καταγίνεται με την Ψαλτική και την μουσική γενικότερα. Κατάγεται από τον Γοργόμυλο Πρεβέζης. Είναι πτυχιούχος Θεολόγος του ΑΠΘ με μεταπτυχιακό στην Λειτουργική και είναι υποψήφιος διδάκτωρ Βυζ.μουσικολογίας του τμ.μουσ.σπουδών του ΑΠΘ. Ψαλτικά μαθήτευσε αρχικά στον Κων/πολίτη πρωτοπρ. π.Ελ.Χαραλαμπίδη. Μαθήτευσε μετέπειτα και στον Α.Π.τ.Μ.Ε κ.Παν.Νεοχωρίτη, έλαβε πτυχίο Βυζ.μουσικής και εν συνεχεία δίπλωμα Βυζ.μουσικής στον τ.Αρχ.Λαμπαδάριο της Μ.Ε Ελ.Γεωργιάδη. Κατά την παραμονή του στην Θεσ/κη συμμετείχε στον μουσικό σύλλογο "Ρωμανός ο μελωδός" που ίδρυσε ο κ.Νεοχωρίτης ως μαθητής, ως χορωδός και ως διδάσκων. Διετέλεσε Πρωτοψάλτης και Λαμπαδάριος σε διάφόρους ι.ναούς της Θεσ/κης και είχε δραστηριότητα σε διδασκαλία και διεύθυνση παιδικών χορωδιών. Από το έτος 2004, υστερα από πρόταση του μακαριστού Μητροπολίτου Πρεβέζης Μελετίου, διορίστηκε Πρωτοψάλτης του Μητροπολιτικού ι.ναού Αγ.Χαραλάμπους Πρεβέζης, καθηγητής στην σχολή Βυζ.Μουσικής και δ//ντης της χορωδίας της Μητροπόλεως. Ιδρυσε παιδική χορωδία παραδοσιακής μουσικής με πλούσια δραστηριότητα και αναδιοργάνωσε την χορωδία Chorus Nicopolitanus                ως χορό ψαλτών, με επίσης πλούσια δραστηριότητα σε εκδόσεις δίσκων και άλλες δρστηριότητες. Από το 2008 έως το 2015 ανέλαβε την δ/νση της παιδικής χορωδίας του ι.ν Αγ. Βησσαρίωνος Φιλιππιάδος, με επίσης πλούσια δραστηριότητα και τιμητικές διακρίσεις. Τέλος από το 2013 έως το 2019 υπήρξε δ/ντης και καθηγητής της σχολής Βυζ. μουσικής Ι.Μητροπόλεως Λευκάδος και Ιθάκης.  Θέλω να πώ και δύο λόγια γιά την ερμηνεία του στο Μακάριος Ανήρ του Πέτρου. Προσέγγισε με πολύ προσεκτικό τρόπο την σπουδαία αυτή μελοποίηση. Που δεν είναι καθόλου εύκολη, δεν είναι γνωστή από παλαιούς και έχει πολύ απαιτητικά σημεία, με πολύ δύσκολα διαστήματα και παγίδες. Νομίζω τα κατάφερε επάξια με το παραπάνω, έχοντας σπουδαίες γνώσεις και υπέροχη φωνητική χροιά. Τον ευχαριστώ. Π.Τζ. 

Σπάνιος δίσκος με Κων/νο Πρίγγο.

Με ιδιαίτερη χαρά ως διαχειριστής του ΟΦΕΛΠ, φέρω σε γνώση της Ψαλτικής κοινότητας και παντός φιλομούσου, ένα σπάνιο και κατά πάσα πιθανότητα άγνωστο μέχρι σήμερα ψαλτικό αρχείο,που αφορά στον αείμνηστο Κων/νο Πρίγγο, Αρχοντα Πρωτοψάλτη  της Μεγάλης Εκκλησίας, ο οποίος επηρέασε καθοριστικά με το έργο του (μελοποιητικό/εκδοτικό/ηχητικό) την ψαλτική εν γένει σημερινή πραγματικότητα.

Το εν λόγω αρχείο είναι ένας δίσκος 78 στροφών για πικ-απ, εκδοθείς στην Κων/πολη, από την δισκογραφική εταιρεία columbia. Η μία πλευρά του περιέχει το Πάσα πνοή του Α' ήχου και το Α' στιχηρό των αίνων του Ορθρου της Μ.Τετάρτης "Σε τον της Παρθένου Υιόν..."

Η άλλη πλευρά περιέχει το Α' στιχηρό των αίνων του Ορθρου της Μ.Δευτέρας "Ερχόμενος ο Κύριος..." σε ήχο πρώτο. Να επισημάνω εδώ ότι στο σημείο "..αλλά αναβαίνω.." εκτελεί μία θέση εντελώς διαφορετική από αυτήν που έχει στην Μ.Εβδομάδα του.
Επίσης είναι ιδιαίτερα περίεργο ό,τι ισοκράτημα σε όλα τα ηχητικά του δίσκου, κρατά σταθερά στο ΠΑ κάποιο μουσικό όργανο,πιθανώς αρμόνιο. 
Ο δίσκος ηχογραφήθηκε με εσωτερική εγγραφή και δεν έγινε καμία ηχητική επέμβαση.
Με την παρούσα παρουσίαση του δίσκου οι ασχολούμενοι εμπεριστατωμένα με τον αείμνηστο Πρωτοψάλτη και το έργο του, θα μας διαφωτίσουν περισσότερο. Από μία πρώτη έρευνα της μουσικολόγου κ.Μαρίας Καπκίδη, η οποία επιστημονικά ασχολείται αυτήν την περίοδο σε επίπεδο διδακτορικού με την δισκογραφία της Ορθόδοξης Εκκλησ. μουσικής σε δίσκους 78 στροφών, φαίνεται ότι ο εν λόγω δίσκος ηχογραφήθηκε στην Κων/πολη το έτος 1937 και συγκεκριμένα μεταξύ 4ης Φεβρουαρίου έως 15ης Νοεμβρίου. Την ευχαριστούμε γιά τις χρήσιμες πληροφορίες.
Ασφαλώς θα ήταν μεγάλη μου παράλειψη να μην αναφέρω ότι το παραπάνω πολύτιμο αρχείο, μου το παραχώρησε γιά να το κοινοποιήσω μέσω του ΟΦΕΛΠ στην Ψαλτική κοινότητα, ο μουσικολογιώτατος Μητροπολίτης Καλλιουπόλεως και Μαδύτου κ.κ Στέφανος, που είναι ακούραστος ρέκτης εδώ στην Κων/πολη μεταξύ πολλών άλλων και ψαλτικών αρχείων. Οπως μου γνωστοποίησε τον εν λόγω δίσκο τού τον δώρησε παλαιά Ρωμέϊκη Κων/πολίτικη οικογένεια. Οφείλω και εκ μέρους της ψαλτικής κοινότητας να τον ευχαριστήσω θερμότατα.
Χαίρετε εν ειρήνη.
Γιά τον ΟΦΕΛΠ ο (α) διαχ/στής Παναγιώτης Τζανάκος.

Χερουβικό αργό-Ηχος πλ.Β'-ΠΕΤΡΟΥ ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΟΥ Ερμηνεία:Παναγιώτης Τζανάκος

Αναρτούμε ερμηνεία του αργού χερουβικού σε ήχο πλ.Β', μέλος του Διδασκάλου Πέτρου, όπως εψάλη χθές  Κυριακή 25-11-2019 στον Ιερό Ναό Γεννεσίου της Θεοτόκου γνωστότερος και ως Παναγία Βελιγραδίου, στην περιοχή Γεδηκουλέ Κων/λεως.
Λειτούργησε ο Σεβ/τος Μητροπολίτης Σηλυβρίας κ.κ Μάξιμος, που είναι επόπτης της περιφέρειας Υψωμαθείων, Κοντοσκαλίου και Βλάγκας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κων/λεως. Ψάλλει ο Πρωτοψάλτης της περιφέρειας και διαχειριστής της ιστοσελίδας μας κ.Παναγιώτης Τζανάκος. Συμψάλλει ο Λαμπαδάριος της περιφέρειας κ.Ευρυσθένης Τσολακίδης.    
Να επισημάνουμε εκ νέου κάτι ως προς τα αργά χερουβικά του διδασκάλου Πέτρου. Οποιος έχει την δυνατότητα -το προνόμιο θα λέγαμε- και έχει το χρονικό περιθώριο από τον εκάστοτε λειτουργό να τα ψάλλει εν ώρα ακολουθίας, αμέσως αντιλαμβάνεται την τεράστια μουσική τους αξία. Είναι μελοποιημένα απολύτως γιά την ώρα και την σημασία του κύκλου του χερουβικού ύμνου. Επίσης να επισημάνουμε ότι επιδιώκουμε να αναρτούμε τα εν λόγω Χερουβικά, αλλά και γενικά όλους τους μελοποιημένους από τον Πέτρο ύμνους, από ηχογράφηση εν ώρα ακολουθίας. Εστω και αν παρουσιάζονται διάφορα μικροπροβλήματα στην ηχογράφηση. Οι εν ώρα ακολουθίας ηχογραφήσεις πιστεύουμε ότι αποπνέουν λιβάνι και προσευχή.
ΟΦΕΛΠ 

ΠΠΝ - Εορτή Αγίας Ευφημίας - Χερουβικόν ήχος πλ.Δ. (Ερμ.Παν.Νεοχωρίτης)

Ηχογραφήσεις ακολουθιών από ΠΠΝ

Στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό ναό στο Φανάρι της Κων/λεως, βρίσκεται από αιώνων σε ειδική λάρνακα, το λείψανο της Αγίας Ευφημίας. Η Αγία εορτάζεται στον πάνσεπτο δύο φορές τον χρόνο. Μία την 16η Σ/μβρίου όπου το μαρτύριό της και μία την 11η Ιουλίου γιά το θαύμα της. Και τις δύο αυτές ημέρες τελείται Αρχιερατική Λειτουργία και το λείψανο εκτίθεται στον Σωλέα. Από την σημερινή λειτουργία αναρτούμε το σε ήχο πλ.Δ χερουβικό, όπως το έψαλλε ο Αρχων Πρωτοψάλτης της Μ.Ε. κ. Παναγιώτης Νεοχωρίτης. Οφείλουμε να επισημάνουμε δύο πράγματα. Το πρώτο ότι το έψαλλε όλο από στήθους και με πλήρη άνεση χρόνου. Και το δεύτερο ακούγοντάς το -και μάλιστα εκ του σύνεγγυς- αισθάνεσαι μία μουσική κατάνυξη, με μία μοναδική ηρεμία κατά την εξέλιξη του μέλους. Τεχνικά χρησιμοποιεί όλες τις παλαιές θέσεις του ήχου,χωρίς ακροβασίες και επίδειξη περιττών υψιφωνιών και όλα εντός απολύτου εκκλησιαστικού ύφους και ήθους. Με μία λέξη είναι μία διδαχή ερμηνείας χερουβικού.
ΟΦΕΛΠ

Χερουβικόν-(αργόν)-Ηχος Γ-ΠΕΤΡΟΥ. Ερμηνεία:Παναγ.Τζανάκος-Ευρ.Τσολακίδης

Αναρτούμε ερμηνεία του αργού χερουβικού σε ήχο τρίτο, μέλος του Διδασκάλου Πέτρου, όπως εψάλη χθές 31 Μαρτίου 2019 Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, στον Ιερό Ναό Αγίου Μηνά Υψωμαθείων Κων/λεως.
Λειτουργεί ο Σεβ/τος Μητροπολίτης Σηλυβρίας κ.κ Μάξιμος, που είναι επόπτης της περιφέρειας Υψωμαθείων, Κοντοσκαλίου και Βλάγκας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κων/λεως, ο οποίος είναι μουσικολογιώτατος, κατηρτισμένος μουσικά και απόλυτα προσηλωμένος στην Πατριαρχική τάξη, αφού εχρημάτισε γιά πολλά χρόνια Μέγας Αρχιδιάκονος. Ψάλλει ο Πρωτοψάλτης της περιφέρειας και διαχειριστής της ιστοσελίδας μας κ.Παναγιώτης Τζανάκος. Συμψάλλει ο Λαμπαδάριος της περιφέρειας κ.Ευρυσθένης Τσολακίδης.
Να επισημάνουμε κάτι ως προς τα αργά χερουβικά του διδασκάλου Πέτρου. Οποιος έχει την δυνατότητα -το προνόμιο θα λέγαμε- να έχει το περιθώριο από τον εκάστοτε λειτουργό να τα ψάλλει εν ώρα ακολουθίας, αμέσως αντιλαμβάνεται την τεράστια μουσική τους αξία. Είναι μελοποιημένα απολύτως γιά την ώρα και την σημασία του κύκλου του χερουβικού ύμνου. Χωρίς ακρότητες, χωρίς περιθώρια επίδειξης και κομπασμού από τον οποιονδήποτε ερμηνευτή, χωρίς τρίγοργα και δίγοργα και σχεδόν καθόλου φθορές. Από αυτά τα χερουβικά προήλθαν και τα πασίγνωστα και χιλιοψαλλόμενα σύντομα χερουβικά του Πέτρου τα αποκαλούμενα "Της εβδομάδος" και σε αυτά μεταγενέστεροι μελοποιοί, όπως ο Γρηγόριος και ο Θεόδωρος Φωκαεύς στηρίχθηκαν στα υπ'αυτών μελοποιηθέντα χερουβικά με εισαγωγές των γνωστών "Τριάδι" κλπ κλπ. Μεχρί σήμερα στον ΟΦΕΛΠ έχουμε αναρτήσει τα σε πρώτο, τρίτο και βαρύ ήχο. Επιδιώκουμε να βρούμε ερμηνείες εν ώρα ακολουθίας και ευελπιστούμε να τα συγκεντρώσουμε όλα. Καλή συνέχεια της Μ.Τεσ/στής και καλή δύναμη.
ΟΦΕΛΠ