ΟΜΙΛΟΣ ΦΙΛΩΝ ΕΡΓΟΥ ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΟΥ ΠΕΤΡΟΥ.
Επικοινωνία: omilospetros@gmail.com


Τρίτη 28 Σεπτεμβρίου 2021

O Λαμπαδάριος Πέτρος στο Βατοπαίδι

          Μπήκα στην αίθουσα, ψηλά στην ανατολική πτέρυγα της Μονής, την ώρα που σκοτείνιαζε. Πρόσωπα φωτεινά, μουστάκια και γενειάδες χαμογελαστές, φωνές χαρούμενες, αδελφότητα που γιορτάζει την καλογερική της. Έμοιαζαν να «συνδέονται μεταξύ τους μὲ ἀδιάρρηκτο δεσμὸ ἀγάπης, χωρὶς ἡ μεγάλη αὐτὴ ἀγάπη -πράγμα πολὺ θαυμαστό- νὰ ἔχη δημιουργήσει μεταξύ τους παρρησία ἢ ἀργολογία»[1]. Καθίσαμε ένα κύκλο όλοι μαζί -παπάδες, διάκοι, μοναχοί κι ο προσκυνητής-  συζητώντας για τον Πελοποννήσιο, σαν αδέρφια που μιλούσαν για στενό συγγενή τους που κοιμήθηκε στην αγκαλιά του Κυρίου πριν λίγο καιρό. «Κι αυτή η έμπνευση!» σχολίασε ένας αδελφός. «Μεγάλο πράγμα να έχεις για τόσα χρόνια έμπνευση, να μπορείς συνεχώς να γράφεις!». Κι είχε δίκιο. Μεγάλο πράγμα η έμπνευση. Ακόμα μεγαλύτερο η διάρκειά της. Για τον Πέτρο όμως δεν φαντάζει παράδοξο. Στον άνθρωπο που άκουσε τη φωνή Του Θεού, σημειώθηκε μια για πάντα στο νου του η ηχώ Της, πηγή αέναης έμπνευσης για τον μέγα μύστη των μουσικών μυστηρίων του Θεού.

          Βρήκα τους πολυπληθείς ψάλτες της αδελφότητας να έχουν ανοιχτεί για τα καλά στο πέλαγος της ιερής τέχνης. Με θεμέλιο τον Πέτρο -όπου άλλωστε επάνω του οικοδόμησε ο Θεός την τέχνη όπως έχει γραφτεί[2]- και τους άλλους κλασικούς, αναζητούν τη δική τους ταυτότητα στην μακραίωνη και ζώσα αγιορείτικη παράδοση. Αυτήκοοι των παλαιότερων πατέρων του Όρους και με την γνώση που προσφέρει  η εποχή μας, τριγυρίζουν στον μουσικό λειμώνα σαν τα παιδιά που κορφολογούν με χαρά κάθε όμορφο ανθό που βρίσκουνε στο διάβα τους.

Στην πρόβα -που γίνεται δυό φορές την εβδομάδα- έψαλλαν κρατήματα αγιορειτών συνθετών. Φωνές ήρεμες, άκουσμα συμπαγές, ψάλσιμο προσεκτικό. Κάθε τόσο ο δάσκαλος επισημαίνει τα λεπτά σημεία, εξηγεί τον τρόπο, παρουσιάζει τις μουσικές φράσεις, ελέγχει το ρυθμό να μένει σταθερός. Θυμήθηκα τότε έναν ψάλτη που μου είπε κάποτε, πως το ψαλλόμενο -ανεξαρτήτως ταχύτητας- πρέπει να μπορεί να περπατιέται κατά πως ο χορευτής σέρνει τα βήματά του ακολουθώντας τον οργανοπαίχτη.

Ιδιαίτερο πράγμα ο ρυθμός εδώ στο Άγιον Όρος. Ίσως να φταίει ο παφλασμός τον κυμάτων που ακούγεται ολημερίς να αγκαλιάζει ολόγυρα τον Άθωνα. Δεν ξέρω πώς να το εξηγήσω, άλλα ο ρυθμός και σίγουρα το λύγισμα της φωνής, έχουν κάτι από θάλασσα. Ένας λεπτολόγος των ήχων θα ταύτιζε σχετικά εύκολα το καλογερικό λύγισμα με εκείνο κάποιου παλαιού τραγουδιστή στην άλλη άκρη του πελάγους. Φταίει φαίνεται που είναι το Αιγαίο μια χούφτα θάλασσα, ικανή να μπαρκάρει σε ένα καράβι όλους τους ταξιδευτές που το διαπλέουν.         

          Κυριακή πρωί και όλα είναι αναστάσιμα· σε ήχο Τέταρτο. Θυμάμαι μια τέτοια μέρα στο άλλο Άγιον Όρος, το Θεοβάδιστο του Σινά, όταν πάλι ο ήχος ήταν Τέταρτος και ο Πέτρος είχε ταξιδέψει μέχρι εκεί. Ποιος ξέρει; Ίσως ο Άγια της παπαδικής να ταιριάζει καλύτερα σε τόπους αγίους. Τον πρώτο λόγο έχει σήμερα ο Χορός που στέκεται γύρω από το αριστερό αναλόγιο. Το απόγευμα θα πάρει τη σκυτάλη ο δεξιός και μαζί θα αλλάξουν κι οι χοράρχες. Αυτό γίνεται κάθε μέρα· όποια γιορτή κι είναι· ολοχρονίς. Στο Όρος ο μουσικός δεν εκπαιδεύεται για να γίνει πρωτοψάλτης, αλλά πρωταθλητής στην ταπείνωση και στην υπακοή όπως τονίζει συνεχώς ο Ηγούμενος αναφερόμενος στο παράδειγμα και τη διδαχή του πνευματικού τους παππού, Οσίου Ιωσήφ του Ησυχαστή. Άλλες προτεραιότητες.

Μέχρι τα μισά της Λειτουργίας, μας πήγαν ακούσματα αγιορείτικα, ταιριαστά απόλυτα στο χώρο και το χρόνο του Όρους. Από τον «Τρισάγιο ὕμνο» κι ύστερα, την σκυτάλη πήρε ο διδάσκαλος Πέτρος και η παράδοση της Μεγάλης Εκκλησίας. Οι δυό αυτοί τόποι είναι συνδεδεμένοι μουσικά από την εποχή που ο περιώνυμος Πρωτοψάλτης της Μεγάλης Εκκλησίας των αρχών του 18ου αιώνα Παναγιώτης Χαλάτζογλου, ήρθε στην Μεγίστη Λαύρα του Βατοπαιδίου για να μυηθεί στα μυστικά της τέχνης από τον ονομαστό μουσικό Δαμιανό, που ήταν δάσκαλος και του Γλυκή Πέτρου του Μπερεκέτη. Ο σύνδεσμος αυτός, με την αντίθετη κατεύθυνση, κρατήθηκε και τον επόμενο αιώνα, όταν ο Ματθαίος Βατοπαιδινός ως θιασώτης του Πέτρου Βυζαντίου μετέφερε την Κωνσταντινουπολίτικη παράδοση στο Όρος.   

          Ένα περίτεχνο και συνάμα σεμνό απήχημα έδωσε το σύνθημα και η εμμελής προσμονή του Βασιλέα των όλων ξεκίνησε. Στο «πᾶσαν νυν» κατάλαβα γιατί ο Πέτρος είναι συνθέτης των «μέσα». Γιατί με τρόπο απλό, που μόνο οι μυημένοι μπορούν να κατορθώσουν, πραγματώνει ένηχα την πλήρη αποταγή από κάθε γήινη έννοια την ώρα ετούτη της Μεγάλης Εισόδου. Το άρωμα του θυμιάματος, το φυσικό φως της ημέρας που ξημερώνει, οι ολοζώντανοι άγιοι στους τοίχους, το λουλουδάκι που ο ζωγράφος φαντάστηκε κόκκινο και μπλε συνάμα, τα περίτεχνα μαρμαροθετήματα, τα πεποικιλμένα κεντητά, τα στίλβοντα αργυρά και τα χρυσά, όλα προσθέτουν στην αποταγή κάθε εφήμερου, όλα υπομνηματίζουν τα μεγάλα και καίρια, όλα εναποθέτουν τον άνθρωπο στην αγκαλιά της Παραμυθίας Θεοτόκου που γονατιστοί παρακαλέσαμε νωρίτερα να γιατρεύσει τον λοιμό. Τώρα πια δεν έχει γυρισμό. Λειτουργικά λιτά της Πατριαρχικής παραδόσεως, ένα «Ἄξιόν ἐστιν» ταιριαστό στην περίσταση κι ύστερα ξανά ο διδάσκαλος στο «Αἰνεῖτε» μέχρι να βγουν οι διάκοι για να καλέσουν με αγάπη τους πιστούς να προσέλθουν. Το Δώρο προσφέρθηκε από τους ιερείς, το αντίδωρο μοιράστηκε στο τέλος κι αμέσως η «Εὐχαριστία», που στον κόσμο έξω πολλές φορές ξεχνάμε να εκφράσουμε. Αγένεια μεγάλη.

          Αποχωρήσαμε εν πομπή για να κατευθυνθούμε στην τράπεζα όπου ο μάγειρας ανέλαβε να μαγέψει τον ουρανίσκο, που μετά τόσες ώρες ζητούσε το μερίδιό του στη χαρά. Κάπου εκεί δίπλα, είμαι σίγουρος, παρακάθισε και ο Πέτρος μαζί με τους παλαιούς ψάλτες της Μονής να φάει και να πιεί το εύγευστο αγιορείτικο γέννημα της αμπέλου. Φαντασία μου; Ίσως. Μα ξέρουμε πως όσοι αναπαύτηκαν εν Κυρίω, σε χώρα ζώντων αναπαύτηκαν. Γιατί να εξαιρείται ο διδάσκαλος;

Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου, 6 Σεπτεμβρίου 2021

Ευάγγελος Θεοδώρου

 

Υ.Γ. 1: Στο Άγιο Όρος κρατιέται ακόμα ζωντανή η Ψαλτική Τέχνη και το Τυπικό στην ολότητά του. Στον κόσμο (σχεδόν παντού), δυστυχώς, τα πάντα εξαρτώνται από το ρολόι, την αντιπαλότητα ιερουργούντων – ψαλτών και την διάθεση αυτοπροβολής μας. Ο Άθωνας, μοιάζει για ακόμα μια φορά ως ελπίδα για το Λειτουργιολογικό και Ψαλτικό μέλλον της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας.

Υ.Γ. 2: Σε μια από τις Λειτουργίες που τελούνται καθημερινώς στα παρεκκλήσια της Μονής, άκουσα έναν νεαρό μοναχό να ψάλλει υπέροχα «Χερουβικό» του Πέτρου και «Ἄξιόν ἐστιν» του Γρηγορίου. Ψάλσιμο γεμάτο ποικίλματα ανεπιτήδευτα, κάλλει έντεχνο. Και βεβαιώθηκα, για μιαν ακόμα φορά, πως οι κλασσικοί μελοποιοί συνέθεσαν έργα για όλους. Μελοποιήσεις που ο καθένας μπορεί να βάλει την ψυχή του και να φανερωθεί ως συν-δημιουργός.

Υ.Γ. 3: Η ζωντανή ηχογράφηση που επισυνάπτεται, έχει και ιστορικό ενδιαφέρον καθώς είναι η πρώτη φορά που ο Ηγούμενος της Μονής, Γέροντας Εφραίμ, λειτούργησε μετά από την πολύμηνη περιπέτεια της υγείας του.

Μέρος 1: Από «Εὐλογημένη» έως «Ἀπολυτίκια».

Μέρος 2: «Τρισάγιος Ὑμνος»

Μέρος 3: «Προκείμενο Ἀποστόλου» έως «Κατηχούμενα»

Μέρος 4: «Χερουβικός Ὑμνος»

Μέρος 5: «Πληρωτικά» έως «Σε υμνούμεν»

Μέρος 6: «Ἄξιόν ἐστιν» έως «εἷς ἅγιος»

Μέρος 7: «Κοινωνικὸ» έως «Δι’ εὐχῶν»

Υ.Γ. 4: Μια σκέψη ακόμα, εκτός θέματος μα εντός της ζωής. Ένας από τους εμπειρότερους της Μονής, μια αξέχαστη βραδιά εμπρός στην αχειροποίητη εικόνα της Παναγίας της Παραμυθίας, μου μετέφερε με λόγια απλά την πρόταση/πρόσκληση του Αγίου Όρους για την έξοδο από το τέλμα στο οποίο έχουμε βρεθεί: Μετάνοια.



[1] Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης, τῆς Κλίμακος: Κλῖμαξ, Λόγος 4, περὶ Ὑπακοῆς

[2] Πέτρος ο Πελοποννήσιος, μυθιστορηματική βιογραφία, κεφ. Ανάβαση σ. 107


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου