Κι ας ελπίσουμε

        Η εκκλησιαστική μουσική τέχνη είναι δημιούργημα της ευγενούς ανάγκης να ποικίλουμε το λόγο, να καλλωπίσουμε την προσευχή, να περιγράψουμε ακουστικά την ικεσία, την ευχαριστία, τη δοξολογία στον Ένα Αρχηγό της ζωής και του θανάτου. Μαζί με τη μουσική κι όλες οι άλλες τέχνες (αρχιτεκτονική, αγιογραφία, ξυλογλυπτική) που αναπτύχθηκαν εξαιρετικά στο εξαγνιστικό πέρασμα του χρόνου αποκρυσταλλώνοντας την ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση, προς δόξαν Θεού. Κι από κοντά, η εκκλησιαστική λειτουργική πράξη που ορίζει - ακολουθώντας το πνεύμα του συνόλου -  πότε σβήνουν τα κεριά εμπρός από το τέμπλο, πότε ανάβει ο πολυέλεος, πότε κατεβαίνουμε από τα στασίδια, πότε ο ιερέας θα φορέσει ποιου χρωματισμού άμφια.

         Μία και ενιαία η αρχέγονη εκκλησιαστική δραματουργία που εξελίσσεται σε χρόνο και χώρο και περιγράφεται, ακριβώς μεν άγραφα δε, από αυτό που ονομάζουμε παράδοση. Κι έτσι - κατ’ αναλογία του «μυσταγωγών σου Κύριε τους μαθητάς» - η Εκκλησία μυσταγωγεί τους μαθητές της στο πως «ο αχώρητος παντί εχωρήθει εν γαστρί», μέρες που είναι…

         Οι κλασσικοί συνθέτες της εκκλησιαστικής βυζαντινής μουσικής υπηρετούν εξαιρετικά την ανάγκη και την τάξη της Εκκλησίας όταν συνθέτουν τα απαράμιλλα μουσικά έργα τους. Σε εκείνων τις συνθέσεις η «δοξολογία» είναι χαρμόσυνο άκουσμα την ώρα που ο κεντρικός πολυέλεος είναι ολοφώτεινος, ο «χερουβικός ύμνος» προετοιμάζει όπως αρμόζει την έξοδο από το ιερό βήμα Εκείνου και το «κοινωνικό» τους πιστούς για τη μετάληψη των Αχράντων Μυστηρίων την ώρα που όλα τα φώτα στο ναό έχουν σβήσει.

         Στις ημέρες μας πολύ δύσκολα βρίσκει κανείς γνήσια εκκλησιαστική τάξη και μάλιστα μουσική. Ο «χερουβικός ύμνος» έγινε εργαλείο επίδειξης φωνητικών ικανοτήτων στα χέρια συνθετών και πρωτοψαλτών και το «κοινωνικό» αντικαταστάθηκε παράτυπα με τρίσημα βαλς. Σήμερα ελάχιστοι κατανοούν και γνωρίζουν τις μουσικές δυναμικές της ακολουθίας όπου οι χρόνοι, οι βάσεις, το ύφος των ψαλλόμενων εξελίσσεται, αλλάζει, ακολουθεί το δρώμενο. Σήμερα διδαχθήκαμε θεωρητική και φωνητική μουσική άρτια αλλά όχι ύφος του πότε ψάλλειν τι και πως. Σήμερα φορέσαμε σιρίτια στα ράσα, αγοράσαμε εξελιγμένα συστήματα λήψης και αναμετάδοσης ήχου, εκδώσαμε αμέτρητες σειρές βιβλίων για να στρογγυλοκάτσουμε με δόξα και τιμή στη θέση Εκείνου.

         Μέσα σε αυτή τη κοσμοχαλασιά, κάποιοι ρομαντικοί σε ενορίες και μοναστήρια επιμένουν στο καταλογάδιν του πεντηκοστού ψαλμού για να έρθει ίσα χρονικά η προσκύνηση του Ευαγγελίου με τη λήξη του ψαλμού, στην εμμελή (νέτα σκέτα που λέει κι ο παπά Γιώργης) απαγγελία του «Αποστόλου» για να καταλάβουν οι εκκλησιαζόμενοι το απόσπασμα. Ψάλλουν «χερουβικό» του διδασκάλου Πέτρου ή του Φωκαέως που δεν είναι γραμμένο γάντι στη φωνή τους και στο «κοινωνικό» Ιωάννη ή Μπερεκέτη που δεν τα δίνει όλα με την ευκαιρία που γέμισε ο ναός. Κι ας ελπίσουμε πως κάποια στιγμή η μικρά ζύμη θα ζυμώσει το φύραμα ολάκερο...

Ευάγγελος Θεοδώρου