Ο ειρμός της Θ' ωδής καταβασιών Αναλήψεως. Ερμηνευτικές εκδοχές-Μορφολογικά σχόλια.

Οι καταβασίες της εορτής της Αναλήψεως "Τω Σωτήρι Θεώ...." σε ήχο πλ.Α, που ψάλλονται την Κυριακή τού Τυφλού,έχουν μελοποιηθεί από τον Διδάσκαλο Πέτρο και πρωτοεκδόθηκαν με την σημερινή εν χρήσει μέθοδο στο πρώτο έντυπο Ειρμολόγιο Καταβασιών  εκδόσεως 1825. Η μεταγραφή στην νέα μέθοδο έγινε από τον Χουρμούζιο. Επίσης μεταγενέστερα εκδόθηκαν και στο Ειρμολόγιο του Ιωάννου.

Ομως στον ειρμό της Θ' ωδής των εν λόγω καταβασιών " Σε την υπερ νούν..." (που ψάλλεται και αντί Αξιον εστίν την ημέρα της εορτής της Αναλήψεως), η μεν πρώτη έκδοση του Ειρμολογίου Πέτρου θέτει στην αρχή χρωματική φθορά και την άρει προς το τέλος στο "ομοφρόνως",η δε έκδοση του Ιωάννου θέτει στην αρχη εναρμόνιο φθορά και την άρει στο ίδιο σημείο.Παραθέτουμε το μουσικό κέιμενο του ειρμού αφ' ενός στην γραφή του Πέτρου και αφ' ετέρου και από τις δύο αναφερόμενες εκδόσεις.

Επίσης παραθέτουμε και αντίστοιχες ερμηνείες από δύο αυθεντικούς εμβληματικούς ερμηνευτές που αποτελούν διαχρονικά σημείο αναφοράς. Η μία με την εναρμόνιο φθορά από τον αείμνηστο Αρχοντα Πρωτοψάλτη της Μ.Ε Ιάκωβο Ναυπλιώτη από δίσκο γραμοφώνου. Η δεύτερη με την χρωματική φθορά από τον αείμνηστο μουσικώτατο Μητροπολίτη Νικόδημο Βαληνδρά, από τις εκδόσεις "Σύμμεικτα Β.Μ".

Τέλος ζητήσαμε ένα συνοπτικό σχολιασμό γιά τις ανωτέρω δύο από τον Πρωτοψάλτη και ερευνητή της εν γένει ανατολικής μουσικής κ.Ευάγγελο Σολδάτο.Τον παραθέτουμε:

<<Οι δύο αυτές "εκδοχές", του Χουρμουζίου (με την "χρωματική" φθορά) και του Ιωάννου(με την συνεχή ύφεση στον Ζω), αναφέρονται στον αυτό ειρμό, είναι και οι δύο εξηγήσεις του Ειρμολογίου του Πέτρου Πελοποννησίου. Αμφότεροι οι Χουρμούζιος και ο Ιωάννης θέλουν να δείξουν το ίδιο και το αυτό μέλος. Θέλουν να δείξουν αυτό που αναφέρει ο Χρυσάφης ο παλαιός, ο Γαβριήλ ο Ιερομόναχος και όλοι οι παλαιοί διδάσκαλοι ότι ο πρώτος ήχος και ο δεύτερος στην τετραφωνία τους ταυτίζονται. Ο Απόστολος Κώνστας επίσης γράφει ότι το μέλος του β ήχου συναντάται σε τρεις εκδοχές, α)σαν κανονικός β ήχος από θέση τετάρτου ήχου (ο οποίος είναι και β κατά το διφωνικό σύστημα), β)σαν πρώτος με ιδέα δευτέρου, όπως γίνεται εδώ και γ) σαν τρίτος ήχος που είναι η μεσότητα του πρώτου όπως μέλη σαν το "Τον Δεσπότην και Αρχιερέα" του Ιωάννη Κουκουζέλη. Εδώ η ερμηνεία του Ι. Ναυπλιώτη είναι η πιο πιστή. Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά ο δι είναι ελαφρώς χαμηλωμένος και να μεγαλώνει ο τόνος Δι-Κε. Δεν είναι ίσοι αυτοί οι τόνοι όπως ισχυρίζονται τα νεότερα θεωρητικά. Ο δι μαλακώνει τόσο ώστε η αναλογία διαστημάτων να είναι ίδια με αυτή του δευτέρου ήχου ώστε να έχει ο πρώτος την ιδέα του δευτέρου. Αυτό το ήξεραν οι παλαιοί και αν κοιτάξουμε στην παλαιά γραφή το πιο πιθανό είναι να μην έχει καμία φθορά. Αυτές οι φθορές μπήκαν μετά για να δείξουν αυτό το πράγμα. Παρεξηγήθηκε όμως η χρησιμότητα τους και κάποιοι όπως ο μακαριστός Νικόδημος Βαληνδράς ψάλλουν κύριο β ήχο (σαν να είναι εκ του δι) και κάποιοι άλλοι θεωρούν άχρηστη την φθορά ή ότι θέλει μόνο ζω ύφεση, όπως ο Σ. Καράς και οι ακόλουθοι του, που το ψάλλουν εντελώς λάθος με γα-δι=δι-κε χωρίς να φαίνεται πουθενά η ιδέα του β ήχου. Η λεπτομέρεια της μικρής ύφεσης του δι περνάει από πολλούς απαρατήρητη, αυτή όμως είναι που κάνει την διαφορά. Για αυτό έχει χαθεί η σωστή ερμηνεία από τους νεότερους ψάλτες. Αν ισοκρατήσουμε τον Κε και τηρήσουμε τις αναλογίες των διαστημάτων όπως πρέπει με δι-κε μεγαλύτερο από τον κλασικό τόνο κατά μια δίεση (15 μόρια αντί 12) τότε έχουμε την εντύπωση ότι ψάλλουμε β ήχο κι όχι πρώτο, αν ισοκρατήσουμε Πα φαίνεται πιο πολύ η ιδέα του πλαγίου του πρώτου. Για αυτό τον λόγο έγινε και η σύγχυση αυτών των περιπτώσεων από τους νεοτέρους. Πολλοί ίσως ρωτήσουν τι είναι σωστό να ισοκρατήσουμε. Κατά την άποψη μου και τα δύο (Πα ή Κε) εδώ είναι σωστά. Όπως τα έχουμε παραλάβει από ηχογραφήσεις που έχουν σωθεί έτσι να τα συνεχίσουμε. Το ίδιο συμβαίνει και στο μέλος "Τον Τάφον σου Σωτήρ" αλλά και σε κάθε μέλος όπου έχουμε τετραφωνία του πρώτου ή του δευτέρου ή του πλαγίου πρώτου ή του πλαγίου δευτέρου(Χαίροις ασκητικών, κοινωνικά χερουβικά, παντού βλέπε και παλαιότερη δημοσίευση του blog αυτού για το "Προς σε ορθρίζω")>>.Ε.Σ

Χριστός Ανέστη-Χαίρετε εν ειρήνη.
ΟΦΕΛΠ