Μεγάλη Εβδομάδα=Ατοπήματα στην ψαλτική και λειτουργική πράξη

     Μία ακόμα Μεγάλη Εβδομάδα ολοκληρώθηκε και τώρα που τα πάντα είναι ολόγιομα από φως, αδράχνω την ευκαιρία να επισημάνω τα σοβαρά  - λειτουργικά, ψαλτικά και εν τέλει θεολογικά και πνευματικά - ατοπήματα τη Μεγάλη Εβδομάδα κατά τη διάρκεια της Θείας Λατρείας.

     Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο πως το πλήθος και το εύρος των ακολουθιών της Μεγάλης Εβδομάδας απαιτούν μια διαφορετική διαχείριση εκ μέρους των ψαλτών κυρίως, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των ακολουθιών αποδίδεται ερμηνευτικά από τους ψάλτες. Η συρροή πλήθους πιστών στις ακολουθίες, το ποιητικό κείμενο και η συνθετική προσέγγιση των ψαλλόμενων, το ήθος των ημερών και τα κατά τόπους έθιμα του ελληνικού λαού, συνθέτουν ένα μωσαϊκό το οποίο απαιτεί διάκριση, ικανότητα, εμπειρία, πνευματική επαγρύπνηση. 

     Έχουν πολλάκις επισημανθεί οι ακρότητες από μερίδα (δυστυχώς μεγάλη) των ψαλτών κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, οι οποίοι αγνοούν επιδεικτικά βασικές παραμέτρους λειτουργικής τάξεως, ερμηνευτικού ήθους, ακόμα και σωματικής στάσης επάνω στο αναλόγιο. Και έτσι παρατηρούνται μακρόσυρτα μακάμια φωνητικής επιδείξεως στο περίφημο δοξαστικό "Εξέδυσαν με τα ιμάτια μου" στον Όρθρο της Μεγάλης Παρασκευής, δακρύβρεκτες χορωδιακές ερμηνείες των Εγκωμίων του Όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου, θεατρικές αποδόσεις του "Ιδού ο Νυμφίος έρχεται", εμφανίσεις ερμηνευτών σε συγκεκριμένες ακολουθίες εν είδει συναυλίας, αποδόσεις ύμνων κατά το προσωπικό γούστο ή παντός είδους συνθετών. Εσχάτως οι πιστοί, έχουν τη δυνατότητα να θαυμάσουν τον ψάλτη να αυτο-βιντεοσκοπείται μεταδίδοντας ακόμα και ζωντανά την ερμηνεία του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και να αναπαράγει της ερμηνείες του από συστοιχίες μικροφώνων που καλύπτουν κάθε παραμικρή του αναπνοή.

     Στα παραπάνω έρχονται να προστεθούν οι παρεμβάσεις των ιερέων στην τυπική τάξη των ακολουθιών. Είτε διανθίζοντας το τελετουργικό με προσβλητικές για την λειτουργική τάξη και παράδοση της εκκλησίας μας πρακτικές, είτε αφαιρώντας τμήματα των ακολουθιών, είτε περιορίζοντας τα ψαλλόμενα στο χρόνο που οι ίδιοι επιθυμούν. 

     Και είναι πράγματι απορίας άξιο για ποιόν λόγο τελούμε τον Όρθρο και τη Θεία Λειτουργία της Αναστάσεως εφόσον δεν ψάλλουμε τον Αναστάσιμο Κανόνα ή ψάλλουμε τον μισό;  Και πως γίνεται να τιμούμε την Αγία και Μεγάλη Πέμπτη την παράδοση των Μυστηρίων όταν οι ιερείς απαιτούν από τον ψάλτη να ψάλλει σε πέντε λεπτά το μυστικοπαθές και μεγάλο σε έκταση "Του Δείπνου σου του Μυστικού"; Ποια σοβαρή δικαιολογία μπορούμε να προβάλλουμε ώστε να κάνουμε το ίδιο για το "Σιγησάτω πάσα σάρξ βροτεία" όταν ο σύμπας κόσμος σιγεί εμπρός στη θέα της Αναστάσεως; 

     Ποιά ωρολογιακή ανάγκη συντρέχει ώστε οι ιερείς να απαιτούν να μην ψαλλεί (όπου ο ψάλτης δύναται) το αργό "Ιδού ο νυμφίος έρχεται" κατά την έξοδο του Νυμφίου Χριστού στον Όρθρο της Μεγάλης Δευτέρας; Με ποια θεολογικά κριτήρια διαχωρίζουμε τις ακολουθίες σε "εργαζομένων" και μη, ή τελούμε δύο θείες Λειτουργίες όταν το τυπικό ορίζει μία και μάλιστα αυτή του Μεγάλου Βασιλείου; Γιατί να απαιτούν οι ιερείς την απόδοση των αρχαίων λειτουργικών της Θείας Λειτουργίας του Μεγάλου Βασιλείου σε ρυθμό τόσο σύντομο ώστε να δημιουργείται ταραχή και στον ψάλλοντα και στο εκκλησίασμα;

     Σε ποια παράδοση ανατρέχουν οι ιερείς ώστε να αποκαθηλώνουν τον Τίμιο Σώμα του Κυρίου από πολυκατοικίες ή να πυρπολούν τον επιτάφιο επάνω στην Αγία Τράπεζα; Σε ποιο τοπικό έθιμο ανάγεται η "χορευτικότητα" των ιερέων κατά την ακολουθία της Πρώτης Ανάστασης; Ποιά τυπική διάταξη ακολουθούν οι ιερείς ώστε να τελέσουν την ακολουθία του εσπερινού της Αγάπης μόνο με πετραχήλι και φελόνι;

     Το δυστυχέστερο όλων είναι πως για όλα τα παραπάνω ατοπήματα, ιερέων και ψαλτών, η διοικούσα Εκκλησία αδιαφορεί επιδεικτικά και επικίνδυνα.

     Λείπει από την εποχή μας η παιδεία, η στοιχειώδης κατήχηση σε θέματα λειτουργικής και τυπικής τάξεως, η σοβαρότητα και το μέτρο, η αρχοντιά τελικά. Κι αν σπεύσει κάποιος να πει πως υπάρχουν ψάλτες που δεν είναι μουσικά καταρτισμένοι ή ιερείς που είναι αγράμματοι, προλαβαίνω να πω πως η αρχοντιά και η συναίσθηση του καθήκοντος και της ευθύνης δεν αποτελεί ζήτημα γνώσεων αλλά παιδείας πνευματικής.

     Για ακόμα μια φορά, το παράδειγμα της Μεγάλης Εκκλησίας έρχεται να αποτελέσει τον Φάρο και τον Οδοδείκτη σε ημέρες χαλεπές. Και θα ήταν ευχής έργον αν όλοι, ιερείς και ψάλτες, παρακολουθούσαν έστω από τηλεοράσεως ή ραδιοφώνου κάποιες από τις ακολουθίες που μεταδίδονται από τον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό, στο Φανάρι της Πόλης μας. Είμαι βέβαιος πως η θέα και η ακρόαση της τάξεως, της σοβαρότητας, του χρόνου, του ήθους θα συγκινούσε και θα ενέπνεε. 

     Η μαρτυρική και ιεραποστολική πλέον Μεγάλη Εκκλησία, εξακολουθεί να κρατά άσβεστο το καντήλι της παραδόσεως. Μουσικά με προμετωπίδα τον Λαμπαδάριο Πέτρο και τυπικά με την αρχαία και απαρασάλευτη τάξη του τυπικού (με τελευταίο επιμελητή τον αείμνηστο Βιολάκη). Σαν τον Απόστολο Θωμά ας ακουμπήσουμε επιτέλους επάνω στο αποτύπωμα της Μεγάλης Εκκλησίας προσδοκώντας την χάρη και τη φώτιση της Πεντηκοστής που έρχεται.

Χριστός Ανέστη!

Ευάγγελος Θεοδώρου