Κανών τού Ορθρου της Μεγάλης Παρασκευής-ΠΕΤΡΟΥ ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΟΥ Ερμηνεία-Επεξηγήσεις:Ευάγγελος Σολδάτος

Με ιδιαίτερη ικανοποίηση αναρτούμε ερμηνευτική προσέγγιση τού Κανόνος τού Ορθρου τής Μεγάλης Παρασκευής στην μελοποίηση σε αργό ειρμολογικό μέλος τού Διδασκάλου Πέτρου. Και αναφέρουμε το "ιδιαίτερη ικανοποίηση", επειδή ο εν λόγω κανών δεν ψάλλεται σήμερα σχεδόν πουθενά στην αργή ειρμολογική του μελοποίηση. Αποτελεί όμως ένα εξαιρετικό δείγμα μελοποίησης,αλλά επίσης παρουσιάζει και ιδιαίτερες δυσκολίες και όσον αφορά τα διαστήματα και όσον αφορά τις μαρτυρίες τών ήχων.

Ζητήσαμε να μας τον ερμηνεύσει ένας πολύ "ψαγμένος" και συνεχώς ανησυχών περί τα μουσικά ο Πρωτοψάλτης (εδώ και λίγο χρονικό διάστημα) τού Ι.Ν. Κοιμ.Θτκου περιοχής Αδάμαντα Μήλου  κ.Ευάγγελος Σολδάτος, ο οποίος και παλαιότερα είχε ερμηνεύσει γιά τον ΟΦΕΛΠ δύσκολα μέλη. Πέραν τής ερμηνείας όμως μας απέστειλε και με ευχαρίστηση δημοσιεύουμε παρακάτω, μία αναλυτική μορφολογική προσέγγιση τού εν λόγω Κανόνος,με την οποία μας εισάγει στις μίξεις τών ήχων,τις ιδιαιτερότητες τού μέλους και σε πολλά άλλα λίαν χρήσιμα στοιχεία.Το μουσικό κείμενο πού φαίνεται στο σχετικό βίντεο είναι από το Ειρμολόγιό Πέτρου εκδ.1825 στην νέα εν χρήσει γραφή.
Τον ευχαριστούμε και τού ευχόμαστε καλή δύναμη στο σπουδαίο έργο πού επιτελεί γιά την μουσική ψαλτική και όχι μόνο παράδοση.
Καλή συνέχεια.
ΟΦΕΛΠ

ΜΟΥΣΙΚΗ & ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΕΥΑΓ. ΣΟΛΔΑΤΟΥ

Ο κανόνας του όρθρου της Μεγάλης Παρασκευής «Προς Σε ορθρίζω» στην αργή του εκδοχή έχει προβληματίσει πολλούς σύγχρονους ψάλτες και μουσικοφίλους για τον τρόπο με τον οποίο ψάλλεται, ποια αρμονία ακολουθεί ο ήχος ήτοι ποια διαστήματα θα ακολουθήσει ο ψάλλων. Ο σύγχρονος ψάλτης των ωδείων που έχει διδαχθεί την σύγχρονη θεωρία με «σκληρά» διαστήματα στον πλάγιο β εκ του Πα και «μαλακά» στον αυτόν ήχο εκ του Βου εδώ θα βρεθεί σε σύγχυση. Το δίλημμα θα προκύψει στην ωδή «Στήλην κακίας»,  η οποία είναι εξηγημένη από τον Χουρμούσιο εκ του Πα. Η ωδή αυτή ενώ ακολουθεί το ίδιο μέλος με την πρώτη, αν ακολουθήσουμε πιστά την θεωρία, θα πρέπει το πα-βου-γα να είναι μείζων τρίτη με βου-γα τουλάχιστον τριημιτόνιο. Ένα τέτοιο όμως άκουσμα είναι εκμελές,  κακόηχο και δύστροπο σε όποιον το επιχειρήσει. Στην παλαιά γραφή μαρτυρείται στην έναρξη κάθε τροπαρίου ο ήχος πλάγιος του δευτέρου. Δεν φαίνεται να διαφοροποιείται πουθενά το μέλος του ειρμού «Προς Σε ορθρίζω» από το μέλος του ειρμού «Στήλην κακίας». Το πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι στην νέα μέθοδο δεν γίνεται σαφές πως κινούνται οι πλάγιοι ήχοι και ποια είναι η διαφορά τους από τους κυρίους ήχους. Αν μελετήσουμε τις παλαιές θεωρίες οι κύριοι ήχοι είναι «καθαροί» και «ανεξάρτητοι», ακολουθούν δικό τους αρμονικό σύστημα και έχουν δική τους πρωτογενή κλίμακα. Οι πλάγιοι ήχοι δεν είναι ένας ήχος ανεξάρτητος αλλά μίξη δύο ήχων. Έτσι στην περίπτωση μας ο πλάγιος του δευτέρου, όπως μας δείχνουν τα παλαιά κανόνια και η παραλλαγή, είναι μείξη πρώτου ήχου και δευτέρου. Κατά αυτήν την λογική ο δεύτερος (βου) είναι και πρώτος (Πα). Για να είναι και οι δύο ήχοι ταυτοχρόνως μοιράζονται το ίδιο μέγεθος τρίτης βου-δι ή (πα-γα). Στον δι ( γα) ο ήχος είναι δεύτερος και τρίτος άρα η τρίτη δι-ζω (γα-κε) είναι μείζονα. Ισχύει δηλαδή το αντίθετο από αυτό που μαθαίνουμε στα «κλασικά» διαγράμματα του πλαγίου του δευτέρου στα ωδεία. Στην Παραλλαγή όταν κατεβαίνουμε ψάλλουμε νεχέανες στον βου, όταν ανεβαίνουμε όμως τότε ο αυτός γίνεται νεανές. Έτσι όταν τριφωνεί από τον βου στον κε (από τον Πα στον Δι) ο νενανώ θα κάνει διά τεσσάρων συμφωνία. Όταν όμως το μέλος επιστρέφει πλαγιάζοντας τότε ο νενανώ χαμηλώνει και η μεσότητα του δευτέρου ήχου στον δι (γα) ταυτίζεται με την του πρώτου ήτοι με τον βαρύ τον ήχο(οι παλαιές θεωρίες γράφουν ότι ταυτίζεται η μεσότητα του δευτέρου με του πρώτου κι ότι ό πρώτος ήχος εστί και δεύτερος). Ο Βαρύς δηλαδή είναι ο μέσος δεύτερος. Έχουμε λοιπόν εναλλαγή μέσου δευτέρου με πλάγιο του δευτέρου. Δυστυχώς οι τρεις διδάσκαλοι θέλοντας να απλοποιήσουν τις κλίμακες έδωσαν διάγραμμα και διαστήματα μόνο για την περίπτωση του μέσου δευτέρου την οποία όχι και τόσο εύστοχα την είπαν πλάγιο του δευτέρου. Λοιπόν ο πλάγιος του δευτέρου έχει τρίτη μικρή, συνολικό μέγεθος πα-γα ίδιο με το πα-γα του πρώτου. Όλα αυτά θα παρουσιαστούν αναλυτικά και με τις πηγές σε εκτενέστερη εργασία που θα κοινοποιηθεί σύντομα πρώτα ο Θεός, όπου θα γίνεται αναλυτική εξήγηση της δύναμης των πλαγίων ήχων και του ορθού τρόπου της παραλλαγής. Καλή Ανάσταση σε όλους

Ευάγγελος Σολδάτος , ψάλτης του Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεωτόκου- Αγίου Χαραλάμπους Αδάμαντα Μήλου.