Ιδιόμελον Α΄ Κατανυκτικού Εσπερινού, Πέτρου Πελοποννησίου

Ευχόμενοι σε όλους τους αναγνώστες του ιστολογίου Καλή Σαρακοστή, παρουσιάζουμε σήμερα μια κάπως άγνωστη σύνθεση του Διδασκάλου.

Πρόκειται για το Ιδιόμελο Αποστίχων του Α’ Κατανυκτικού Εσπερινού Έλαμψεν η χάρις σε ήχο δ΄ στιχηραρικό. Παρατίθεται το κείμενο από την Πανδέκτη του Ιωάννου και του Στεφάνου (1850). Το μέλος εκκινεί από το Δι και η πρώτη λέξη του κειμένου ( έλαμψεν) καταλήγει στη βάση του ήχου (πα). Η επαναλαμβανόμενη λέξη λίγο αργότερα επιτείνεται με την προσωρινή οξύτερη μεταχείριση στην αρχική συλλαβή έλ- ( 4^η σειρά) για να καταλήξει και πάλι στη βάση του ήχου (πα). Κομβικής σημασίας λέξεις υπογραμμίζονται στη συνέχεια με την ομαλή κατάβαση στην υπάτη, ‘ο φωτισμός’ ( κατάληξη στον ζω με ενδιάμεσο πέρασμα που προσμοιάζει στον α ήχο, δίνει αίσθηση πρωτόβαρυ ), ‘μετανοίας’ ( στο δι της υπάτης, τη χαμηλότερη νότα του κειμένου). Κι εδώ η μετάβαση είναι ομαλή αφού έχει προηγηθεί η επικράτηση του στιχηραρικού δ΄ στη βάση πα ( ‘των ψυχών ημών’-΄ιδού καιρός ευπρόσδεκτος’). Η δεινή λέξη ‘σκότους’ ύστερα από την προτροπή αποθώμεθα με πλαγιασμό του δ ήχου ηχεί πολύ ομαλά και πάλι αφού οδηγείται στον δι της υπάτης. Ακολουθεί η προτροπή ΄ενδυσώμεθα’ που επαναφέρει το μέλος στην αρχική μορφή του ΄έλαμψεν΄. Και πάλι η εμμονή στην υπάτη δείχνει βαθειά γνώση της μελοποιΐας και των κανόνων της: η μετοχή ‘διαπλεύσαντες’ καταλήγει στον δι ενώ η νηστεία απολήγει στον κε της υπάτης προσδίδοντας άκουσμα πρώτου ήχου. Το ‘πέλαγος’ της νηστείας εξεικονίζεται με χαρακτηριστική πλάτυνση και επανάληψη του προσδιορισμού μέγα, αλλά και με την ολοκλήρωσή του σε πλαγιασμό του τετάρτου. Το τέλος της νηστείας διακηρύσσεται έντονα με την έμφαση στην Ανάσταση που αντιστικτικά ανέρχεται στη νήτη, ενώ η προτροπή του ρήματος ‘καταντήσωμεν’ καταλήγει με ταπείνωση και ιλαρότητα στην τονική του πα. Ο Διδάσκαλος εκμεταλλεύεται στη συνέχεια τα ιδιώματα του λεγέτου, προκειμένου να τονίσει τα ιδιώματα του Χριστού ως Κυρίου και Σωτήρος. Πολύ ευφυής είναι η χρήση του βαρέος ( δίνοντας και πάλι αίσθηση πρωτόβαρυ) στη γενική ‘Ιησού’, ενώ ο πλαγιασμός στο νη ‘Χριστού’ προετοιμάζει για την τελική κάθοδο στην υπάτη προκειμένου να επισημανθεί κ πάλι η σωτηριολογική διάσταση ( ‘του σώζοντος’). Το μέλος ολοκληρώνεται ύστερα από μια τελική περιδιάβαση μεταξύ στιχηραρικού δ και λεγέτου στο στιχηραρικό δ΄ αφήνοντας στον ακροατή την ιλαρότητα της βεβαιότητας και την ελπίδα της Αναστάσεως. Το μάθημα πάνω από όλα διδάσκει πως αν κάποιος γνωρίζει την τέχνη της μελοποιΐας μπορεί να μελοποιήσει κατ΄ έννοιαν χωρίς να καταφύγει στη χρήση φθορών. Ο Διδάσκαλος πολύ σοφά ξέρει να τονίζει τις σημαντικότερες λέξεις, εκμεταλλευόμενος τις δυνατότητες που παρέχει η έλλογη χρήση των δυνατοτήτων των σχέσεων όλων των κλάδων του τετάρτου, του πλαγίου του, αλλά και του βαρέος, δίνοντας μια σύνθεση που χαρακτηρίζεται από ισόρροπη ανάπτυξη του ποιητικού κειμένου.