-Πάρα πολλές είναι οι περί τον Διδάσκαλο βιογραφίες,αναφορές και μελέτες.Οι περισσότερες ανακυκλώνουν την περί τούτου βιογραφία του Μητροπολίτου Χρυσάνθου στο Μ.Θεωρητικόν του, τα γραφέντα υπό του Κυριακού Φιλοξένη στο έργο του "Λεξικό των ενδόξων μουσικων" και τα επανακαταγραφέντα υπό του Γ.Παπαδοπούλου στο έργο του " Συμβολαί εις την ιστορίαν της Εκκλ.μουσικής."
-Εχουμε δεί όμως και βιογραφίες ή αναφορές για τον Διδάσκαλο, μυθιστορηματικού τύπου, με παρακινδυνευμένες απόψεις-γνώμες, εικασίες αναπόδεικτες,ακόμη και μυθοπλασίες που αγγίζουν τα όρια της αυθαιρεσίας ή και υποψίας προσωπικών οφελημάτων των συγγραφέων τους.Ακόμη και έριδες μεταξύ χωριών ή και περιοχών έχουμε γιά την καταγωγή του.Ισως αυτό εξηγείτε λόγω της μεγάλης φήμης που κατέχει ο Διδάσκαλος τόσους αιώνες-όχι άδικα βέβαια.
-Κατά την γνώμη μου πάντως,από όλες τις μέχρι τις μέρες μας βιογραφίες & μελέτες, η πλέον με επιστημονικά κριτήρια εμπεριστατωμένη και πλήρης,είναι αυτή του σεβαστού καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών κ.Γρηγ.ΣΤΑΘΗ.Είναι αυτή που ο ίδιος ανέγνωσε την 15/10/1979 στον κιν/φο "Ολυμπιά" της Αθήνας,κατά την παρουσίαση της σπουδής του Ι.Β.Μουσικολογίας γιά τον Λαμπαδάριο Πέτρο,με χορό Ιεροψαλτών υπό τον αείμνηστο Αρχοντα Πρωτοψάλτη Θ.ΣΤΑΝΙΤΣΑ.
-Η εν λόγω εργασία,χωρίς ωρισμένα μορφολογικά και εισαγωγικά στοιχεία, δημοσιεύτηκε το 1983 με τον τίτλο "ΠΕΤΡΟΣ ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΟΣ Ο ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΟΣ Ο ΑΠΟ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΟΣ. Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ(+1778)",από την εταιρεία Λακωνικών σπουδών.
Σε αυτή ο πολυμαθής και λογοτέχνης καθηγητής παραθέτει πάμπολλες πηγές, κώδικες, αυτόγραφα, συγκρίσεις και παραπομπές που πέραν των αποσαφηνίσεων γιά πολλά, αφήνει το περιθώριο και υποβοηθά τους νεωτέρους ενδιαφερομένους να ερευνήσουν για περισσότερα.
-Από όλο το υπάρχον υλικό θα παραθέσω και θα επισημάνω ωρισμένα στοιχεία που αξίζουν και χρειάζονται νομίζω περεταίρω μελέτης και προσοχής.
-Σήμερα έχουμε ένα παραπάνω εργαλείο από τους προγενέστερους.Και αυτό είναι το διαδίκτυο,το οποίο άμεσα σού προσφέρει πολλές πηγές για πολλά πράγματα.Από την κατάσταση π.χ της περιοχής της Λακεδαίμονος το α' ήμισυ του 18ου αιώνα (εποχή γέννησης και μετανάστευσης Πέτρου),μέχρι στοιχεία γιά τον σουλτάνου Χαμίτ Α' και Πατριάρχη Κύριλλο,που ίσως έπαιξαν κάποιο ρόλο πάνω στον Πέτρο την εποχή ακμής του συνθετικού του έργου, καθένας από τη θέση του.
-Τα στοιχεία που θέλω να επισημάνω είναι:
Στοιχείο1.Τόπος γέννησης.
Εχουν αναφερθεί το χωρίον Αναβρυτή (Πουλίτσας) και το χωρίον Γοράνοι (Δ.Γ.Φιλιππόπουλος). Ο καθηγητής κ Στάθης δεν υιοθετεί καμία εκδοχή και νομίζω ορθώς.Χρειάζονται στοιχεία.
Στοιχείο2.Τόπος καταγωγής.
Από πολλές αξιόπιστες πηγές μαρτυρείται είτε ως Πελοποννήσιος,είτε ως Λακεδαιμόνιος.Και το ότι ήταν Πελοποννήσιος (με την γεωγραφική έννοια του τότε Μωρέως) είναι αδιαμφισβήτητο.Και Λακεδαιμόνιος πάλι ξεκάθαρο.Τα γεωγραφικά όρια της Λακεδαίμονος τότε ήταν αυτά της Επισκοπής Λακεδαίμονος και της πολιτικής (τοπικής) Λακεδαιμονίας που σχεδόν ταυτίζονται. Τα χωριά της τότε Λακεδαίμονος,είτε ως περιφέρεια Επισκοπής,είτε ως πολιτική περιφέρεια,είναι σχεδόν ίδια με τα σημερινά και βέβαια δεν περιελάμβανε η Λακεδαιμονία χωριά της Αρκαδίας, που και τέτοιο έχει γραφεί δηλ.ότι καταγόταν από εκεί.
Στοιχείο3.Μετανάστευση Πέτρου.
Την εποχή που μετανάστευσε ο Πέτρος δλδ. γύρω στα 1750 στην ανθούσα τότε Σμύρνη ,η περιοχή της Λακεδαιμονίας υπέφερε πολύ λόγω επανάκτησής της από του Οθωμανούς που έδιωξαν τους Βενετούς.Και μεγάλη φτώχεια στην περιοχή επικρατούσε και έλειψη παιδείας.Μετα-
νάστευσε παιδί και τούτο φαίνεται από την αναφορά του Χρυσάνθου που λέει "ούτος εμαθήτευσε παιδιόθεν εν Σμύρνη".
Στοιχείο4.Επώνυμον του Πέτρου.
Ως επώνυμον του Πέτρου ο τότε Πρωτοψάλτης Σμύρνης Λώτος σε αυτόγραφο κώδικα τού 1767 τον αναφέρει στην σύνθεση του Πέτρου //Σιγησάτω πάσα σάρξ// ως Πέτρο Μπαρδάκι εκ Μορέως.Το συγκεκριμένο επώνυμο δεν γνωρίζουμε αν είναι επώνυμο με τα σημερινά δεδομένα. Μπαρδάκηδες υπάρχουν πολλοί.Ομως πρέπει να επισημανθεί ότι συνήθως τότε χρησιμοποιούσαν είτε προέκταση του πατρικού ονόματος π.χ Πέτρος/Πετράκης-κος, Κώστας/Κωστάκης-κος ή την περιοχή καταγωγής.
Και εδώ το Μπαρδάκις[κης] είναι δυνατόν να δείχνει τόπο καταγωγής που είναι τα Μπαρδουνοχώρια δηλαδή όλα τα περί την Σπάρτη και Μυστρά προς Μάνη χωριά,που ακόμα και σήμερα πολλοί αποκαλούν έτσι. Μάλιστα ο γνωστότατος Λακεδαιμόνιος επιστήμονας συγγραφέας και γλωσσολόγος κ.Βαγιακάκος Δικαίος,σε σχετική ερώτηση το θεώρησε πολύ πιθανό και σύνηθες γιά την τότε εποχή.
Το άλλο επώνυμο //Αλατσάς ή Αλατζάς// που ανέφερε σε ομιλία του στη Σπάρτη ο μακαρίτης μουσικολόγος-Πρωτοψάλτης Απ.Βαληνδράς,δεν το στήριξε σε κάποια μαρτυρία ή πηγή. Και ο καθηγητής κ.Στάθης είναι επιφυλακτικός επ'αυτού.Αλατσάδες πάντως υπάρχουν και σήμερα πολλοί.
Στοιχείο5.Διδάσκαλοι του Πέτρου.
Ως πρώτος διδάσκαλος του Πέτρου αναφέρεται από τον Πρωτοψάλτη Σμύρνης Λώτο ο εκ Χίου ιερομόναχος Θεοδόσιος,που ήταν εγκρατέστατος μουσικός και δικός του δάσκαλος.Αρα ήταν συμμαθητές με τον Πέτρο.Ο καθηγητής κ.Στάθης θεωρεί την μαρτυρία του Λώτου σοβαρή και σίγουρη και τον ίδιο αξιόπιστο.
Ως δεύτερος διδάσκαλος του Πέτρου αναφέρεται από τον Χρύσανθο ο Πρωτοψάλτης Ιωάννης στην Κωνπολη πλέον.Τούτο αναφέρει και ο ιερομόναχος Ανθιμος σε κώδικά του,που αναφερόμενος στον Πέτρο τον αποκαλεί Δομέστικο και φοιτητή (του Ιωάννου).
Στοιχείο6.Οι εικασίες περί Δερβίση κλπ
Περί του συγκεκριμένου θέματος έχουν γίνει εκτεταμμένες συζητήσεις και αντιδικίες.Γνωστά και τα άρθρα του καθηγητού κ.Πλεμμένου και οι απαντήσεις του αειμνήστου Κ.Ζαρακοβίτη.Εγώ θα αναφερθώ και επισυνάψω δύο αυτόγραφες σημειώσεις του ιδίου του Πέτρου που βρίσκονται στην βιβλιοθήκη Γρατσιάνη στη Ζάκυνθο.Στη μία γράφει ''αρχή συν Θεώ Αγίω των μαθημάτων του ενιαυτού.Κύριε Ιησού Χριστέ βοήθει μοι τω αμαρτωλώ" και στην άλλη ''Κύριε Ιησού Χριστέ βοήθει μοι.Κρατηματάριον συν Θεώ Αγίω του Κουκουζέλη". Ενας υποτίθεται Δερβίσης δεν θα τα έγραφε αυτά.Αλλο μουσικός παντός γένους μουσικής και άλλο προσκυνημένος.
Στοιχείο7.Το ακριβές έτος θανάτου του.
Ο καθηγητής κ Στάθης αναφέρει ως έτος θανάτου του Πέτρου το 1778.
Και νομίζω το αποδεικνύει επειδή επικαλείται τον μουσικό κώδικα Ιβήρων 997,όπου στο Δοξαστικό Αναστάσεως ημέρα υπάρχει επιγραφή από τον κωδικογράφο "...εξηγηθη δε αυτό παρα Λαμπαδαρίου Πέτρου ακμάζοντος μέχρι αψωη' [1778].
Στοιχείο8.Η ακριβής αιτία θανάτου του.
Σε όλες τις μαρτυρίες αναφέρεται ως αιτία θανάτου του,το μεγάλο θανατικό.Δηλαδή η πανώλη που πράγματι θέρισε την Κωνπολη και σχεδόν όλη την Μ.Ασία.Και ο Λώτος αναφέρεται σε αυτή και ο Κοραής.Ομως υπάρχει ένα ερώτημα.Ολους όσοι πέθαιναν από πανώλη τους ενταφίαζαν πρόχειρα και ομαδικά,επειδή φοβούντο την μετάδοση.Εδώ αναφέρονται γιά τον Πέτρο νεκρώσιμος ακολουθία με Πατριάρχη μάλιστα και εν συνεχεία ταφή σε Ορθόδοξο κοιμητήριο (εγρή καπού) συνοδεία κόσμου,δερβίσηδων,οργάνων κλπ.Υπάρχει ένα ερώτημα.
Στοιχείο9.Το αυτόγραφο έργο του Πέτρου.
Από τους περισσοτέρους μελοποιούς παλαιούς-προ Πέτρου- και νεωτέρους έχουν διασωθεί πολλοί αυτόγραφοι κώδικες.Στον Πέτρο αποδίδονται μόνο οι κώδικες της βιβλιοθήκης Γρατσάνη στη Ζάκυνθο.Είναι απορίας άξιον πως ενός τόσο γνωστού και χρηστικού μελοποιού,από το τόσο πλούσιο και σε συνεχή χρήση έργο του, να έχει διασωθεί μόνο αυτό της Ζακύνθου.Στη
μελέτη-άρθρο του Δ.Γ Φιλιππόπουλου,που αναφέραμε παραπάνω στο στοιχείο [1] αναγράφεται ότι η βιβλιοθήκη του Πέτρου δωρήθηκε από τον ίδιο σε Ι.Μονή της Λακεδάιμονος.Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί τίποτα,παρ' ότι με φροντίδα του οικείου Μητροπολίτου Μονεμβασίας και Σπάρτης όλες οι Ι.Μονές της επαρχίας του,έχουν επιμεληθεί των κειμηλίων τους (περιλαμβανομένων και των μουσικών κωδίκων) και έχουν δημοσιεύσει τι ακριβώς κατέχουν.
Στοιχείο10.Το συνθετικό έργο του Πέτρου.
Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο Πέτρος περισσότερο κατέγραψε την κρατούσα ψαλτική παράδοση της εποχής του δηλαδή όπως επιγράφεται από τους κωδικογράφους των έργων του //ως τα νυν ασματωμελωδούνται κατά το ύφος της Μεγ.Εκκλησίας// και λιγότερο μελοποίησε εξ υπαρχής ύμνους με δική του μελοποίηση.Ο,τι το όλον συνθετικό του έργο του σαφώς και πρέπει να είχε άμεσα και απόλυτα επηρεασθεί από τους προ αυτού Ιωάννη και Δανιήλ είναι σίγουρο και φυσιολογικό.Μέσα στα Πατριαρχικά στασίδια μεγάλωσε,εκεί σπούδασε και εκεί τελειοποι- ήθηκε.Ομως γεννάται το εξής ερώτημα.Αν π.χ ένα κεκραγάριό του ή ένα χερουβικό του,ήταν καταγραφή κάποιου του Ιωάννου ή του Δανιήλ,θα απετόλμα ο Δομέστικος ή με-
τέπειτα Λαμπαδάριος να το οικειοποιηθεί και προσυπογράψει ως δικό του?Το θεωρώ αδιανόητο.Μην ξεχνάμε και την "αντιδικία" ή συναγωνισμό πάνω σε νέες συνθέσεις με τον Ιάκωβο.Αν είχε γίνει κάτι τέτοιο θα τον είχαν επιτιμήσει ίσως και εκδιώξει.Ακόμη έχουμε τις μαρτυρίες του μαθητού ή φοιτητού του-όπως αυτοπροσδιορίζεται-Πέτρου του Βυζαν τίου, επιφανούς μουσικού με πλούσιο έργο,ο οποίος στους κώδικές του σε κάθε αναφορά στον Πέτρο γράφει //το παρόν του Διδασκάλου//. Δεν λέει πουθενά π.χ // ως έψαλλε ή ως διασκεύασε τούτο ο Διδάσκαλος//.
Επίλογος.
-Αυτά είναι κατά την γνώμη μου τα δέκα σημεία-στοιχεία που χρήζουν περεταίρω έρευνας και τεκμηρίωσης.Εμείς ως Ομιλος Φίλων Εργου Λαμπαδαρίου Πέτρου θα το επιδιώξουμε.Οσοι μπορούν να βοηθήσουν -ειδικά οι νέοι επιστήμονες της ψαλτικής τέχνης-θα είναι ευχής έργον γι αυτή την τέχνη που τόσο προώθησε ο μακαριστός Διδάσκαλος και ευεργέτης όλων μας. Αλλά και εις μνημόσυνον αυτού αιώνιον.
Έγραφα Σπάρτη Κυριακή του Ασώτου 2011.
Παναγιώτης Ι.Τζανάκος-Αψάλτης Ι.Μητρ.Ναού Σπάρτης.-
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου